سوره های قرآن

کلمه' سوره' به معنای پاره‏ای از کلمات و جمله‏بندی‏هایی است که همه برای ایفای یک غرض ریخته شده باشد؛ این کلمه از کلماتی است که قرآن کریم آن را وضع کرده و هر دسته از آیاتش را یک سوره نامیده، و استعمال آن در کلام خدای تعالی مکرر آمده است.

با توجه به اختلاف در منشأ اشتقاق کلمه «سوره» معانی لغوی گوناگونی برای آن ذکر شده است که با معنای اصطلاحی سوره ارتباط خاصی دارند و هریک وجهی را برای نامگذاری آن بیان می‌نماید.

معانی لغوی سوره:

1. سوره، تسهیل یافته «سؤره» مهموز و به معنای نیم‌خورده و باقی‌مانده آشامیدنی در ظرف است، و چون «سوره» پاره‌ای از قرآن است آن را «سوره» نامیده‌اند.

2. سوره، از «سور البلد» به معنای حصار شهر است و چون سوره، آیاتی را احاطه کرده است، آن را سوره نامیدند. طبق این معنا سوره قطعه‌ای از یک کلام است که محتوای خود را جمع کرده باشد؛ همانگونه که دیوار شهر (سور البلد) شهر را دربر دارد، بخشی از معارف و مضامینی را هم که با حصاری محدود شده باشد، سوره گویند.

3. سوره از «سوار» و معرّب دستواره یا دستبند است، و چون سوره قرآن مانند دستواره‌ای آیاتی از قرآن را دربرگرفته، سوره نامیده شده است.

4. سوره به معنای رتبه، درجه، مقام و منزلت رفیع است و چون کلام الهی شرف، منزلت و پایگاهی بلند و رفیع دارد و هر سوره‌ای از سور قرآن، درجه‌ای از درجات معارف الهی است. به همین جهت در باره بهشت وارد شده که درجات آن به عدد آیات قرآن کریم است و به قاری قرآن گفته می‌شود: 'اقرء و ارق' بخوان و بالا برو.

5. سوره از «تسور» به معنای تصاعد و ترکیب است، و چون سوره‌های قرآن روی هم قرار گرفته‌اند لذا آن‌ها را سوره می‌نامند.

همانگونه که اشاره شد، درباره معنای اصطلاحی سوره گفته‌اند سوره بخشی از آیات قرآن است که آغاز و انجام دارد. برخی دیگر گفته‌اند سوره بخشی از آیات قرآن است که میان دو «بسمله» قرار دارد.

لغت «سوره» به نظر علمای اسلامی، عربی اصیل است و ابن‌السبکی، ابن‌درید، ابن‌حجر و سیوطی، هیچ یک آن را جزء لغات بیگانه (معرّب) نیاورده‌اند؛ ولی برخی از مستشرقان آن را از واژه عبری «شورا» به معنای ترتیب، صف، ردیف و مرتبه دانسته‌اند. دسته دیگر نیز آن را از واژه سریانی «صورتا» به معنای نص به شمار آورده‌اند.