سوره مریم ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره مریم ( علوم قرآنی ) : نوزدهمین سوره قرآن
در این سوره، داستان بارداری و زندگی حضرت مریم مادر حضرت عیسی (ع) و یکی از زنان بسیار باتقوا و پاکدامن گنجانده شده که به منظور ارج نهادن به شخصیت حضرت مریم و تبیین مقام و ارزش معنوی زن در قرآن، این سوره به نام «مریم» نامگذاری شده است.
غرض این سوره به طوری که در آخرش میفرماید: «فَإِنَّما یَسَّرْناهُ بِلِسانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا...» بشارت و انذار است، و این غرض را در سیاقی بدیع و بسیار جالب ریخته، نخست به داستان زکریا و یحیی و قصه مریم و عیسی و سرگذشت ابراهیم و اسحاق و یعقوب و ماجرای موسی و هارون و داستان اسماعیل و حکایت ادریس و سهمی (از نبوت و یا صدق و اخلاص) که به هر یک از ایشان از نعمت ولایت داده، اشاره کرده، آن گاه علت این عنایت را چنین بیان فرموده که این بزرگواران خصلتهای برجستهای داشتهاند؛ از آن جمله نسبت به پروردگارشان خاضع و خاشع بودند، و لیکن اخلاف ایشان از یاد خدا اعراض نموده به مساله توجه به پروردگار به کلی بیاعتنا شدند، و به جای آن دنبال شهوت را گرفتند به همین جهت به زودی حالت 'غیّ' را که همان از دست دادن رشد است دیدار میکنند، مگر آن که کسی از ایشان توبه کند و به پروردگار خود بازگشت نماید که او سرانجام به اهل نعمت میپیوندد.
سپس نمونههایی از لغزشهای اهل غیّ و زورگوییهای آنان و آرای خارج از منطق ایشان از قبیل نفی معاد، و به خدا نسبت پسر داری دادن، و بت پرستیدن و آنچه که از لوازم این لغزشها است از نکبت و عذاب را خاطر نشان میسازد.
پس این سوره با ذکر چند مثال آغاز و با گرفتن نتیجهای کلی از آن مثلها، که مورد نظر بوده، خاتمه یافته است. و این نتیجهگیری از جمله: «أُولئِکَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ» شروع شده و تا چند آیه بعد ادامه مییابد.
این سوره مردم را به سه طائفه تقسیم میکند: 1. آنهایی که خدا انعام شان کرد که یا انبیاء بودند و یا اهل اجتباء و هدایت؛ 2. اهل غیّ، یعنی آنهایی که مایه و استعداد رشد خود را از دست دادند؛ 3. آن کسانی که توبه نموده ایمان آوردند، و عمل صالح کردند که به زودی به اهل نعمت و رشد میپیوندند. و آن گاه ثواب توبه تائبین و مسترشدین و عذاب غاویانکه همنشینان شیطان و از اولیای اویند را تذکر میدهد.
گفته شده این سوره بدون هیچ شکی در مکه نازل شده، زیرا هم عدهای از مفسرین مکی بودن آن را مورد اتفاق دانسته و هم مضامین آیاتش بر این معنا دلالت دارد.
ویژگیهای سوره مریم:
1. دارای 98 آیه به عدد کوفی و شامی، 99 آیه به عدد حجازی، 972 یا 982 کلمه و 3802 یا 3935 حرف است.
2. در ترتیب نزول، چهل و چهارمین و در مصحف شریف نوزدهمین سوره قرآن است.
3. پس از سوره معارج و پیش از سوره طه در مکه نازل شد؛ بهجز آیات 58 و 71 که مدنیاند.
4. گفتهاند چهار آیه منسوخ دارد.
محتوای عمده سوره:
1. سرگذشت برخی از پیامبران همچون زکریا، یحیی، اسماعیل، ادریس، مسیح و ابراهیم (ع) ؛ 2. داستان حضرت مریم و ولادت حضرت عیسی (ع) ؛ 3. قیامت و حشر و نشر؛ 4. مسئله شفاعت؛ 5. ترسیم سرنوشت صالحان و بدکاران در قیامت.
منابع
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 446
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 305
- تفسیر نمونه جلد 13 : صفحه (1-4)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 235
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 14 : صفحه 6
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «سوره مریم ( علوم قرآنی )» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 004 مریم، آیه 006 مریم، آیه 008 مریم، آیه 009 مریم، آیه 012 مریم ( علوم قرآنی )، آیه 025 مریم، آیه 028 مریم، آیه 029 مریم، آیه 032 مریم، آیه 035 مریم، آیه 038 مریم، آیه 039 مریم، آیه 042 مریم، آیه 045 مریم، آیه 046 مریم، آیه 051 مریم، آیه 052 مریم، آیه 054 مریم، آیه 062 مریم، آیه 064 مریم، آیه 065 مریم، آیه 066 مریم، آیه 068 مریم، آیه 071 مریم، آیه 074مریم، آیه 075 مریم، آیه 077 مریم، آیه 081 مریم، آیه 083 مریم، آیه 088 مریم، آیه 089 مریم، آیه 090 مریم، آیه 097 مریم، آیه وُدّ، آیه003مریم، آیه050 مریم
نمایههای موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایههای شامل واژه سوره مریم ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره مریم ( علوم قرآنی )/نمایههای موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41، 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1-2 : صفحه 26
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 26
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 271
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 136، 197
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 240، 351
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 14 : صفحه 6
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 305
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 201، 288
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- تفسیر نمونه جلد 13 : صفحه (1-4)
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 446
- جواهر القرآن : صفحه 108، 179
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 235
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- علوم القرآن : صفحه 395
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 143