سوره دخان ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره دخان ( علوم قرآنی ) : چهل و چهارمین سوره قرآن
واژه «دخان» دو بار در قرآن به‌کار رفته است: در آیات 11 سوره فصلت: «ثُمَّ اسْتَوَی إِلَی السَّمَاء وَهِیَ دُخَانٌ» و 10 سوره دخان: «فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِینٍ». مفسران درباره معنای «دخان» در آیه، نظریه‌های مختلفی ابراز کرده‌اند. بنا به یکی از نظریه‌ها منظور از دخان، ماده گازی شکل و شبیه دود است که در پایان جهان و در آستانه قیامت، صفحه آسمان را می‌پوشاند.
غرض سوره این است که کسانی را که به کتاب خدا شک دارند از عذاب دنیا و عذاب آخرت انذار کند. و این غرض را در این سیاق بیان میکند که: قرآن کتابی است روشن که از ناحیه خدا نازل شده بر کسی که او به سوی مردم گسیل داشته، تا انذارشان کند. و به این منظور نازل کرده تا رحمتی از او به بندگانش باشد. و در بهترین شب نازل کرده، شب قدر که در آن شب هر امری بطور خللناپذیری تقدیر می‌شود.
سپس می‌فرماید: مردم- یعنی کفار- در باره آن خود را به شک میاندازند، و با هوی و هوس خود بازی میکنند، و به زودی عذابی دردناک در دنیا از هر سو ایشان را احاطه میکند، آن گاه به سوی پروردگار خود برمیگردند، و خداوند بعد از فصل قضاء و محاسبه دقیق با عذابی جاودانه از ایشان انتقام میگیرد.
آن گاه برای آنان مثالی در خصوص عذاب دنیوی میآورد و آن داستان موسی (ع) است، که به سوی قوم فرعون و برای نجات بنی اسرائیل گسیل شد، و فرعونیان او را تکذیب کردند، و خداوند به همین جرم در دریا غرقشان کرد.
و سپس برای عذاب دومشان که آن را انکار میکردند، یعنی بازگشت به خدا در روز فصل قضا (قیامت) چنین اقامه حجت میکند که قیامت آمدنی است، چه بخواهند و چه نخواهند. و در آخر پارهای از اخبار قیامت را و آنچه بر سر مجرمین میآید و آنچه از انواع عذاب به آنها میرسد، برشمرده، و نیز بخشی از ثواب هایی را که به متقین میرسد که عبارت است از حیات طیب و مقام کریم، بیان میکند.
ویژگی‌های سوره دخان:
1. این سوره 59 آیه به عدد کوفی، 57 آیه به عدد بصری، 56 آیه به عدد حجازی و شامی، 346 کلمه و 1431 یا 1475 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، شصت و چهارمین و در قرآن چهل و چهارمین سوره است و پس از سوره زخرف و پیش از سوره جاثیه در مکه نازل شد.
3. از نظر کمیت از سوره‌های مثانی و کمتر از یک حزب قرآن است.
4. گفته‌اند یک آیه منسوخ دارد.
5. بیست و پنجمین سوره‌ای که با حروف مقطعه آغاز می‌شود، پنجمین سوره از سُوَر حوامیم و نیز پنجمین سوره از سوره‌های دارای سوگند است.
مطالب مهم سوره دخان:
1. بیان عظمت قرآن در قالب سوگند، و نزول قرآن در شب قدر؛ 2. خداشناسی؛ 3. خلقت آسمان و زمین و هدف آفرینش؛ 4. نشانه‌های آستانه وقوع قیامت؛ 5. بخش‌هایی از تاریخ بنی‌اسرائیل (فرعون و قومش).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
- تفسیر نمونه جلد 21 : صفحه (141-144)
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 354
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 424
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 129
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سوره دخان ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 003 دخان، آیه 004 دخان، آیه 005 دخان، آیه 006 دخان، آیه 015 دخان، آیه 016 دخان، آیه 025 دخان، آیه 029 دخان، آیه 041 دخان، آیه 043 دخان، آیه 049 دخان، آیه 051 دخان، آیه 056 دخان، آیه 058 دخان، آیه 10 دخان
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره دخان ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره دخان ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41، 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 42
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 282
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 136، 140
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 367
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 129
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 424
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 204، 289، 294
- تفسیر نمونه جلد 21 : صفحه (141-144)
- جواهر القرآن : صفحه 134
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 354
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
- ویژه نامه مرکزترجمه قرآن مجیدبه زبانهای خارجی : صفحه 586
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 145