سوره فاطر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره فاطر : سی و پنجمین سوره قرآن
«فاطر» یعنی شکافنده یا پدیدآورنده. در نخستین آیه با این صفت از خدا ستایش شده است: «خدایی که آسمانها و زمین را با شکافتن پرده عدم پدید آورد»؛ لذا «فاطر» نام سوره شد. نام دیگر آن، «ملائکه» است؛ چون در همین آیه اول از فرشتگان به عنوان رسولان حامل فرمان خدا و مجری اوامر او در جهان یاد شده است.
غرض این سوره بیان اصول سهگانه دین است، یعنی یگانگی خدای تعالی در ربوبیت، و رسالت رسول خدا، و معاد و برگشتن به سوی او، که در این سوره بر این سه مساله استدلال شده، و خدای تعالی برای این منظور عدهای از نعمتهای بزرگ آسمانی و زمینی را میشمارد، و تدبیر متقن امر عالم را به طور عموم، و امر انسانها را به طور خصوص به رخ میکشد. و قبل از شمردن این نعمتها و شروع به استدلال، اشارهای اجمالی به این معنا میکند که: گشودن درِ رحمت و بستن آن، و افاضه نعمت و امساک آن منحصرا کار خدای تعالی است، و میفرماید: «ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها...»؛ خدا درِ هر رحمتی را که به سوی مردم باز کند کسی نیست که آن را ببندد... و نیز قبل از این اشاره اجمالی، به واسطههایی اشاره میکند که رحمت و نعمت را از خدای تعالی گرفته، به خلق میرسانند، و آنان ملائکه هستند، که واسطههای بین خدا و خلقند و به همین جهت سوره فاطر با یادآوری این وسائط شروع میشود.
گفته شده این سوره در مکه نازل شده، و سیاق آیاتش نیز بر این معنا دلالت دارد؛ بعضی از مفسرین دو آیه از آن را استثناء کرده و گفتهاند در مدینه نازل شده است. و آن دو آیه عبارتند از: «إِنَّ الَّذِینَ یَتْلُونَ کِتابَ اللَّهِ...»، و: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا...».
ویژگیهای سوره فاطر:
1. این سوره 45 آیه، طبق عدد شامی 46 آیه، 770، 780 یا 798 کلمه و 3228، 3130 یا 3133 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، چهل و سومین و در قرآن کریم سی و پنجمین سوره است.
3. پس از سوره فرقان و پیش از سوره مریم و پیش از هجرت در مکه نازل شد. برخی آیات 22 و 29 آن را مدنی دانستهاند.
4. از سُوَر مثانی، شامل حدود یک حزب قرآن است.
5. پنجمین سوره از سور حامدات بهشمار میآید.
6. یک آیه منسوخ دارد.
مطالب مهم سوره فاطر:
1. خلقت آسمان و زمین و فرشتگان؛ 2. توحید و ربوبیّت و رزّاقیت خداوند؛ 3. نبوت و رهبری و نبرد پیامبران با کافران لجوج؛ 4. شمارش برخی از نعمتهای خداوند؛ 5. رستاخیز و بیان نتایج اعمال انسانها؛ 6. پشیمانی کافران در قیامت.
منابع
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 181
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 5
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- تاریخ قرآن : صفحه 586
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- تفسیر نمونه جلد 18 : صفحه 161
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 309
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 386
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «سوره فاطر» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 001 فاطر ( علوم قرآنی )، آیه 004 فاطر، آیه 008 فاطر، آیه 009 فاطر، آیه 010 فاطر ( علوم قرآنی )، آیه 011 فاطر ( علوم قرآنی )، آیه 012 فاطر، آیه 013 فاطر، آیه 014 فاطر، آیه 016 فاطر، آیه 017 فاطر، آیه 018 فاطر، آیه 019 فاطر، آیه 020 فاطر، آیه 021 فاطر، آیه 022 فاطر، آیه 023 فاطر، آیه 025 فاطر، آیه 027 فاطر، آیه 028 فاطر، آیه 029 فاطر، آیه 032 فاطر، آیه 035 فاطر، آیه 037 فاطر، آیه 038 فاطر، آیه 040 فاطر، آیه 041 فاطر، آیه 042 فاطر، آیه 043 فاطر، آیه 10 فاطر
نمایههای موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایههای شامل واژه سوره فاطر به زیرصفحه سوره فاطر/نمایههای موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 20
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41، 43، 194
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 38
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 268، 278
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 142
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 361
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 5
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 386
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 203، 289، 294
- تاریخ قرآن : صفحه 586
- تفسیر نمونه جلد 18 : صفحه 161
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 181
- جواهر القرآن : صفحه 123، 192
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 309
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 315
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 144