سوره رعد ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره رعد ( علوم قرآنی ) : سیزدهمین سوره قرآن
با توجه به ذکر واژه «رعد» در آیه 13 این سوره و تبیین پدیدههای آسمانی همچون رعد، صاعقه، ابرهای بارانزا و…، این سوره، «رعد» نامیده شد.
غرض این سوره بیان حقیقت قرآنی است که بر رسول خدا (ص) نازل شده، و این که این قرآن معجزه و آیت رسالت است. این سوره همانند سایر سورههای مکی چون در آغاز دعوت پیامبر (ص) و به هنگام درگیری شدید با مشرکان نازل شده است، بیش تر پیرامون مسائل عقیدتی به ویژه دعوت به توحید و مبارزه با شرک و اثبات معاد سخن میگوید. و پس از اشاره به حقانیت و عظمت قرآن، به بیان آیات توحید و اسرار آفرینش که نشانههای ذات پاک خدا هستند میپردازد.
گاهی از برافراشتن آسمانهای بیستون، سخن میگوید و زمانی از تسخیر خورشید و ماه به فرمان خدا. گاه از گسترش زمین و آفرینش کوهها و نهرها و درختان و میوهها، و زمانی از پردههای آرام بخش شب که روز را میپوشاند. گاه دست مردم را میگیرد و به میان باغهای انگور و نخلستان و لابلای زراعتها میبرد، و شگفتیهای آنها را بر میشمرد. سپس به بحث معاد و زندگی نوین انسان و دادگاه عدل پروردگار میپردازد. و مطلب را، با بیان مسئولیتهای مردم و وظائفشان و این که هر گونه تغییر و دگرگونی در سرنوشت آنها، باید از ناحیه خود آنان شروع شود، تکمیل میکند.
در ادامه دگر بار به مساله توحید باز میگردد، زمانی از تسبیح رعد و وحشت آدمیان از برق و صاعقه، بحث میکند، و زمانی از سجده آسمانیان و زمینیها در برابر عظمت پروردگار. سپس برای این که چشم و گوشها را بگشاید و اندیشهها را بیدار کند، و بیخاصیت بودن بتهای ساخته و پرداخته دست بشر را روشن سازد، آنها را به اندیشه و تفکر دعوت میکند و برای شناخت حق و باطل، مثال میزند، مثال هایی زنده و محسوس، و قابل درک برای همه.
و از آنجا که ثمره نهایی ایمان به توحید و معاد، همان برنامههای سازنده عملی است به دنبال این بحثها، مردم را به وفای به عهد، صله رحم، صبر و استقامت، انفاق در پنهان و آشکار و ترک انتقامجویی دعوت میکند و دگر بار به آنها نشان میدهد که زندگی دنیا ناپایدار است، و آرامش و اطمینان جز در سایه ایمان به خدا حاصل نمیشود. و سرانجام دست مردم را میگیرد و به اعماق تاریخ میکشاند و سرگذشت دردناک اقوام یاغی و سرکش گذشته و آن هایی که حق را پوشاندند یا مردم را از حق بازداشتند بطور مشخص نشان میدهد، و با تهدید کردن کفار با تعبیراتی تکان دهنده سوره را پایان میبخشد. بدین سان، سوره رعد، از عقاید و ایمان، شروع میشود و به اعمال و برنامههای انسانسازی پایان مییابد.
ویژگیهای سوره رعد:
1. این سوره 43 آیه به عدد کوفی، 44 آیه به عدد حجازی، 45 آیه به عدد بصری، 47 آیه به عدد شامی، 855 یا 865 کلمه و 3506 یا 3541 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، نود و ششمین و در مصحف شریف سیزدهمین سوره است و پیش ازسوره الرحمن و پس از سوره محمد (ص) فرو فرستاده شد.
3. پس از سوره انفال، دومین سوره از سورههای مثانی، کمتر از نیم جزء قرآن و هفتمین سورهای است که با حروف مقطعه آغاز شده و آیه 28 آن دارای سجده مستحب است.
4. برخی آن را مکّی و برخی دیگر مدنی دانستهاند. شماره ترتیب نزول این سوره نیز مؤید مدنی بودن آن است؛ ولی ویژگیها و سیاق آیات آن نشان میدهد، مکی است.
5. یک یا دو آیه منسوخ دارد.
مطالب این سوره:
1. خداشناسی معجزه و آیت رسالت بودن قرآن؛ 2. معاد و رستاخیز؛ 3. شگفتیهای جهان خلقت و پدیدههای آسمانی همچون رعد، صاعقه و…؛ 4. تاریخ عبرتانگیز اقوام و ملل نافرمان؛ 5. مسائل اخلاقی همچون سفارش به صبر و استقامت.
منابع
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 442
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 262
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 201
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 200
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 105
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 284
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «سوره رعد ( علوم قرآنی )» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 002 رعد ( علوم قرآنی )، آیه 003 رعد، آیه 004 رعد، آیه 005 رعد، آیه 006 رعد، آیه 012 رعد، آیه 013 رعد، آیه 014 رعد، آیه 015 رعد، آیه 016 رعد، آیه 017 رعد، آیه 019 رعد، آیه 021 رعد، آیه 023 رعد، آیه 024 رعد، آیه 026 رعد، آیه 030 رعد، آیه 031 رعد، آیه 032 رعد، آیه 033 رعد، آیه 034 رعد، آیه 035 رعد، آیه 038 رعد، آیه 041 رعد، آیه 043 رعد، آیه 049 رعد، آیه 061 رعد، آیه 10 رعد، آیه 11 رعد، آیه محو و اثبات، آیه هادی ( علوم قرآنی )
نمایههای موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایههای شامل واژه سوره رعد ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره رعد ( علوم قرآنی )/نمایههای موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 21
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 263
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193، 194
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 137، 148
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 346
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 284
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 262
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 201، 288
- تاریخ قرآن : صفحه 584
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 105
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 442
- جواهر القرآن : صفحه 100، 171
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 200
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 201
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 142