عملکردها

سوره رعد ( علوم قرآنی )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

سوره رعد ( علوم قرآنی ) : سیزدهمین سوره قرآن

با توجه به ذکر واژه «رعد» در آیه 13 این سوره و تبیین پدیده‌های آسمانی همچون رعد، صاعقه، ابرهای باران‌زا و…، این سوره، «رعد» نامیده شد.

غرض این سوره بیان حقیقت قرآنی است که بر رسول خدا (ص) نازل شده، و این که این قرآن معجزه و آیت رسالت است‏. این سوره همانند سایر سوره‏های مکی چون در آغاز دعوت پیامبر (ص) و به هنگام درگیری شدید با مشرکان نازل شده است، بیش تر پیرامون مسائل عقیدتی به ویژه دعوت به توحید و مبارزه با شرک و اثبات معاد سخن می‏گوید. و پس از اشاره به حقانیت و عظمت قرآن، به بیان آیات توحید و اسرار آفرینش که نشانه‏های ذات پاک خدا هستند می‏پردازد.

گاهی از برافراشتن آسمان‌های بی‏ستون، سخن می‏گوید و زمانی از تسخیر خورشید و ماه به فرمان خدا. گاه از گسترش زمین و آفرینش کوه‏ها و نهرها و درختان و میوه‏ها، و زمانی از پرده‏های آرام بخش شب که روز را می‏پوشاند. گاه دست مردم را می‏گیرد و به میان باغ‌های انگور و نخلستان و لابلای زراعت‌ها می‏برد، و شگفتی‌های آن‌ها را بر می‏شمرد. سپس به بحث معاد و زندگی نوین انسان و دادگاه عدل پروردگار می‏پردازد. و مطلب را، با بیان مسئولیت‌های مردم و وظائفشان و این که هر گونه تغییر و دگرگونی در سرنوشت آن‌ها، باید از ناحیه خود آنان شروع شود، تکمیل می‏کند.

در ادامه دگر بار به مساله توحید باز می‏گردد، زمانی از تسبیح رعد و وحشت آدمیان از برق و صاعقه، بحث می‏کند، و زمانی از سجده آسمانیان و زمینی‏ها در برابر عظمت پروردگار. سپس برای این که چشم و گوش‌ها را بگشاید و اندیشه‏ها را بیدار کند، و بی‏خاصیت بودن بت‌های ساخته و پرداخته دست بشر را روشن سازد، آن‌ها را به اندیشه و تفکر دعوت می‏کند و برای شناخت حق و باطل، مثال می‏زند، مثال هایی زنده و محسوس، و قابل درک برای همه.

و از آنجا که ثمره نهایی ایمان به توحید و معاد، همان برنامه‏های سازنده عملی است به دنبال این بحث‌ها، مردم را به وفای به عهد، صله رحم، صبر و استقامت، انفاق در پنهان و آشکار و ترک انتقام‏جویی دعوت می‏کند و دگر بار به آن‌ها نشان می‏دهد که زندگی دنیا ناپایدار است، و آرامش و اطمینان جز در سایه ایمان به خدا حاصل نمی‏شود. و سرانجام دست مردم را می‏گیرد و به اعماق تاریخ می‏کشاند و سرگذشت دردناک اقوام یاغی و سرکش گذشته و آن هایی که حق را پوشاندند یا مردم را از حق بازداشتند بطور مشخص نشان می‏دهد، و با تهدید کردن کفار با تعبیراتی تکان دهنده سوره را پایان می‏بخشد. بدین سان، سوره رعد، از عقاید و ایمان، شروع می‏شود و به اعمال و برنامه‏های انسان‏سازی پایان می‏یابد.

ویژگی‌های سوره رعد:

1. این سوره 43 آیه به عدد کوفی، 44 آیه به عدد حجازی، 45 آیه به عدد بصری، 47 آیه به عدد شامی، 855 یا 865 کلمه و 3506 یا 3541 حرف دارد.

2. در ترتیب نزول، نود و ششمین و در مصحف شریف سیزدهمین سوره است و پیش ازسوره الرحمن و پس از سوره محمد (ص) فرو فرستاده شد.

3. پس از سوره انفال، دومین سوره از سوره‌های مثانی، کمتر از نیم جزء قرآن و هفتمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه آغاز شده و آیه 28 آن دارای سجده مستحب است.

4. برخی آن را مکّی و برخی دیگر مدنی دانسته‌اند. شماره ترتیب نزول این سوره نیز مؤید مدنی بودن آن است؛ ولی ویژگی‌ها و سیاق آیات آن نشان می‌دهد، مکی است.

5. یک یا دو آیه منسوخ دارد.

مطالب این سوره:

1. خداشناسی معجزه و آیت رسالت بودن قرآن؛ 2. معاد و رستاخیز؛ 3. شگفتی‌های جهان خلقت و پدیده‌های آسمانی همچون رعد، صاعقه و…؛ 4. تاریخ عبرت‌انگیز اقوام و ملل نافرمان؛ 5. مسائل اخلاقی همچون سفارش به صبر و استقامت.

منابع

  1. جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 442
  2. تاریخ قرآن : صفحه 584
  3. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 262
  4. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
  5. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
  6. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 201
  7. شناخت سوره های قرآن : صفحه 200
  8. تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 105
  9. علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
  10. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 284

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «سوره رعد ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

سوره 013، سوره سیزدهم قرآن

اعم

سوره های قرآن، سُوَر الر، سُوَر الم، سُوَر سجده

اخص

آیه 002 رعد ( علوم قرآنی )، آیه 003 رعد، آیه 004 رعد، آیه 005 رعد، آیه 006 رعد، آیه 012 رعد، آیه 013 رعد، آیه 014 رعد، آیه 015 رعد، آیه 016 رعد، آیه 017 رعد، آیه 019 رعد، آیه 021 رعد، آیه 023 رعد، آیه 024 رعد، آیه 026 رعد، آیه 030 رعد، آیه 031 رعد، آیه 032 رعد، آیه 033 رعد، آیه 034 رعد، آیه 035 رعد، آیه 038 رعد، آیه 041 رعد، آیه 043 رعد، آیه 049 رعد، آیه 061 رعد، آیه 10 رعد، آیه 11 رعد، آیه محو و اثبات، آیه هادی ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره رعد ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره رعد ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 21
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 263
  • البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193، 194
  • البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 137، 148
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 346
  • المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 284
  • بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 262
  • تاریخ جمع قرآن : صفحه 201، 288
  • تاریخ قرآن : صفحه 584
  • تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 105
  • جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 442
  • جواهر القرآن : صفحه 100، 171
  • شناخت سوره های قرآن : صفحه 200
  • علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
  • مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 201
  • پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 142