سوره حُجرات
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره حُجرات : چهل و نهمین سوره قرآن
واژه «حجرات» جمع «حجره» در آیه 4 این سوره به‌کار رفته و مراد از آن، اطاق‌های متعددی کنار مسجدالنبی است که برای همسران پیامبر (ص) تهیه شده بود. گاهی بعضی از مسلمانان از پشت اطاق‌ها با صدای بلند، پیامبر اسلام (ص) را صدا می‌زدند، تا این که آیات 4 و 5 این سوره نازل شد و آنان را از این رفتار ناپسند منع کرد. کلمه «حجرات» که یادآور این دستور اخلاقی بود، نام سوره قرارگرفت. چون آیات این سوره در زمینه مسائل اخلاقی و نحوه ارتباط و سخن‌گفتن با همنوعان و رهبر جامعه اسلامی و شخص پیامبر (ص) است، به گفته برخی مفسران می‌توان این سوره را «سوره اخلاق و آداب» نامید.
این سوره مشتمل بر مسائلی از احکام دین است، احکامی که با آن سعادت زندگی فردی انسان تکمیل می‌شود، و نظام صالح و طیب در اجتماع بشر مستقر میگردد. بعضی از آن مسائل ادب جمیلی است که باید بین بنده و خدای سبحان رعایت شود، و پارهای آدابی است که بندگان خدا باید در مورد رسول خدا (ص) رعایت کنند، که در پنج آیه اول سوره آمده. بعضی دیگر آن، احکام مربوط به مسائلی است که مردم در برخورد با یکدیگر در مجتمع زندگی خود باید آن را رعایت کنند. قسمتی دیگر مربوط به برتریهایی است که بعضی افراد بر بعض دیگر دارند، و تفاضل و برتری افراد از اهم اموری است که جامعه مدنی انسان با آن منتظم می‌شود، و انسان را به سوی زندگی توأم با سعادت و عیش پاک و گوارا هدایت میکند، و با آن بین دین حق و باطل فرق میگذارد، و میفهمد کدام دین حق است، و کدام از سنن اجتماعی قومی است. و در آخر، سوره را با اشاره به حقیقت ایمان و اسلام ختم نموده، بر بشریت منت میگذارد که نور ایمان را به او افاضه فرموده است.
این سوره به شهادت مضامین آیاتش در مدینه نازل شده، به استثنای آیه: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی...» که مورد اختلاف است.
ویژگی‌های سوره حجرات:
1. هجده آیه، 353 یا 343 کلمه و 1474 یا 1496 حرف دارد. درباره تعداد کلمات و حروف این سوره، اعداد و ارقام دیگری نیز گفته‌اند.
2. در ترتیب نزول، یکصد و ششمین و در قرآن کریم چهل و نهمین سوره است که پس از سوره مجادله و پیش از سوره تحریم نازل شد.
3. مدنی است. تنها از ابن‌عباس نقل شده که آیه 13 این سوره، مکّی است.
4. از نظر کمیت از سور مثانی و حدود نیم حزب قرآن است.
5. گفته‌اند آیه ناسخ و منسوخ ندارد.
6. یکی از سوره‌های مخاطبات است.
پیام‌های سوره حجرات:
1. احترام و تکریم همدیگر؛ 2. پرهیز از تمسخر و تحقیر؛ 3. حفظ اسرار دیگران؛ 4. آداب معاشرت و سخن‌گفتن با پیامبر اسلام (ص) و پیشوایان بزرگ؛ 5. رعایت اخلاق اجتماعی که باعث محبت و امنیت و اتحاد جامعه اسلامی می‌شود؛ 6. پرهیز از شایعه‌سازی؛ 7. رعایت تقوا؛ 8. اطاعت از رهبری؛ 9. ایجاد قسط وعدل.
منابع
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 305
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 145
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه 127
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 381
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 435
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سوره حُجرات» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 001 حجرات، آیه 002 حجرات، آیه 003 حجرات، آیه 004 حجرات، آیه 007 حجرات ( علوم قرآنی )، آیه 009 حجرات، آیه 012 حجرات، آیه 013 حجرات، آیه 014 حجرات ( علوم قرآنی )، آیه 015 حجرات، آیه 015حجرات، آیه 017 حجرات، آیه 11 حجرات، آیه اخوت ( علوم قرآنی )، آیه نبأ
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره حُجرات به زیرصفحه سوره حُجرات/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 36
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 284
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 137، 150، 235
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 305
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 435
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 204، 289
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه 127
- جواهر القرآن : صفحه 198
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 381
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 145