عملکردها

سوره زمر

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

سوره زمر : سی و نهمین سوره قرآن

«زُمَر» به معنای گروه‌ها و دسته‌ها است. انسان‌ها در روز قیامت به دو دسته «بهشتیان» و «دوزخیان» تقسیم می‌شوند و احوال آنان به صورت زیبا و هنرمندانه در این سوره ترسیم شده است؛ لذا «سوره زمر» نام گرفته است. این سوره به «سوره غُرَف» نیز شناخته می‌شود.

از آیات این سوره برمی‏آید که مشرکان زمان رسول خدا (ص) از آن جناب درخواست کرده‏اند که از دعوتش به سوی توحید و از تعرض به خدایان ایشان صرف نظر کند، و‌گرنه نفرین خدایان گریبانش را خواهد گرفت. در پاسخ آنان این سوره که به وجهی قرین سوره 'ص' است، نازل شده و به آن جناب تاکید کرده که دین خود را برای خدای سبحان خالص کند، و اعتنایی به خدایان مشرکان نکند، و به مشرکان اعلام نماید که مأمور به توحید و اخلاص دین است، توحید و اخلاصی که آیات و ادله وحی و عقل بر آن دلالت دارند. خدای سبحان در خلال سوره چند نوبت کلام را متوجه این مساله می‏سازد، برای مثال، در آغاز سوره می‌فرماید: «فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ»، و باز در آیه بعدی می‏فرماید: «أَلا لِلَّهِ الدِّینُ الْخالِصُ». سپس در وسط سوره دوباره به این مسأله برمی‏گردد و می‏فرماید: «قُلْ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ»، و در آیه 14 می‏فرماید: «قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصاً لَهُ دِینِی»، و در آیه 15 می‏فرماید: «فَاعْبُدُوا ما شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِ». آن گاه در آیه 30 اعلام می‏دارد که: «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ...»، و در آیه 36 می‏پرسد: «أَ لَیْسَ اللَّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ وَ یُخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِنْ دُونِهِ»، و در آیه 39 تهدید می‏کند به اینکه: «قُلْ یا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلی‏ مَکانَتِکُمْ إِنِّی عامِلٌ»، و در آیه 64 می‏فرماید: «قُلْ أَ فَغَیْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّی أَعْبُدُ أَیُّهَا الْجاهِلُونَ»، و همچنین اشارات دیگری که همه دلالت بر این دارد که مشرکان از آن جناب خواسته بودند دست از دعوت به توحید بردارد.

آن گاه به استدلال بر یکتایی خدا در ربوبیت و الوهیت پرداخته، هم از طریق وحی و هم از طریق برهان عقلی، و هم از راه مقایسه بین مؤمنان و مشرکان، آن را اثبات می‏کند. و مقایسه مزبور مقایسه‏ای لطیف است. چند نوبت مؤمنان را به بهترین اوصاف ستوده، و به پاداش هایی اخروی بشارت می‏دهد. و هر جا سخن از مشرکان به میان آورده- علاوه بر وبال اعمالشان، که در دنیا گریبانشان را می‏گیرد، وبالی نظیر وبال‌هایی که به سایر امت‏های گذشته به کیفر تکذیب آیات خدا رسید، و آن عبارت بود از خواری در دنیا که البته عذاب آخرت قابل مقایسه با آن نیست- ایشان را به خسران و عذاب آخرت نیز انذار می‏دهد.

و به همین منظور در این سوره، روز قیامت را به روشن‏ترین اوصافش وصف کرده، و با تکیه بر این توصیف سوره را خاتمه داده است.

گفته شده: این سوره به شهادت سیاق آیاتش در مکه نازل شده، و چنین به نظر می‏رسد که یک دفعه نازل شده باشد، چون آیات آن بسیار به هم مربوط و متصل است‏.

ویژگی‌های سوره زمر:

1. دارای 75 آیه به عدد کوفی، 72 آیه به عدد حجازی و بصری، 73 آیه به عدد شامی، 1192 یا 1180 کلمه و 4708 یا 4871 حرف است.

2. در ترتیب نزول، پنجاه و نهمین، و در قرآن کریم سی و نهمین سوره است.

3. گفته شده: پس از سوره سبأ و پیش از سوره مؤمن در مکه نازل شد؛ جز آیات 52 تا 54 که مدنی است.

4. از سور مثانی و حدود نیم جزء قرآن کریم است.

5. گفته‌اند پنج یا هفت آیه منسوخ دارد.

مطالب مهم سوره زمر:

1. بیان حقانیت و اهمیت قرآن؛ 2. بیان اقسام چهارگانه توحید و آثار آن؛ 3. بیان رستاخیز و مسائل مربوط به آن؛ مانند: حشر و نشر و حساب و عقاب و ثواب؛ 4. اخلاص در دین و عبادت؛ 5. اشاره به سرنوشت امت‌های گذشته.

منابع

  1. جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 181
  2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 63
  3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
  4. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41
  5. تاریخ قرآن : صفحه 586
  6. علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
  7. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
  8. تفسیر نمونه جلد 19 : صفحه 357
  9. شناخت سوره های قرآن : صفحه 327
  10. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 403
  11. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 231

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «سوره زمر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

سوره 039، سوره سی و نهم قرآن، سوره عرب، سوره عزت، سوره غرف

اعم

سوره های قرآن

اخص

آیه 003 زمر، آیه 004 زمر، آیه 005 زمر، آیه 009 زمر، آیه 012 زمر، آیه 014 زمر، آیه 015 زمر، آیه 016 زمر، آیه 017 زمر، آیه 019 زمر، آیه 022 زمر، آیه 023 زمر، آیه 024 زمر، آیه 027 زمر، آیه 028 زمر، آیه 029 زمر، آیه 032 زمر، آیه 036 زمر، آیه 038 زمر، آیه 042 زمر، آیه 045 زمر، آیه 053 زمر، آیه 060 زمر، آیه 062 زمر، آیه 064 زمر، آیه 066 زمر، آیه 067 زمر، آیه 068 زمر، آیه 071 زمر، آیه 073 زمر، آیه 074 زمر، آیه 11 زمر، آیه صدق ( علوم قرآنی )، آیه006 زمر

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره زمر به زیرصفحه سوره زمر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 41، 43، 63، 194
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 41
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 280
  • البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
  • البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 249
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 136، 210
  • التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 362
  • المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 231
  • بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 403
  • تاریخ جمع قرآن : صفحه 203، 289
  • تاریخ قرآن : صفحه 586
  • تفسیر نمونه جلد 19 : صفحه 357
  • جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 181
  • جواهر القرآن : صفحه 127، 194
  • شناخت سوره های قرآن : صفحه 327
  • علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
  • علوم القرآن عند المفسرین : صفحه 316
  • پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 144