تناسب سُوَر

توضیح مفهومی

تناسب سُوَر : هماهنگی آغاز و پایان هر سوره یا سوره‌های متصل به هم

برخی ترتیب سوره‌های قرآن را توقیفی می‌دانند؛ یعنی می‌گویند ترتیب سوره‌ها به دستور پیغمبر گرامی اسلام (ص) انجام یافته است. در مقابل، بیشتر دانشمندان علوم قرآنی معتقدند ترتیب سوره‌ها به اجتهاد شخصی صحابه است و تناسب و هماهنگی میان سوره‌ها لازم نیست. بنابر نظریه توقیفی بودن، ابعادی از تناسب را برای سوره‌ها ذکر کرده‌اند.

نخستین منکِر تناسب سوره‌ها شیخ عزالدین عبدالعزیز بن عبدالسلام (م660ق) است. در مقابل، شیخ ولی‌الله محمد بن احمد ملوی منفلوطی تناسب در آیات و سوره‌ها را می‌پذیرد. زرکشی نیز تناسب سوره‌ها را پذیرفته، می‌گوید: گاهی تناسب آشکار است و گاهی پنهان.

جلال‌الدین سیوطی نیز ترتیب سوره‌ها را توقیفی دانسته و به تناسب سوره‌ها قائل شده است.

منظور از تناسب سوره‌ها گاهی هماهنگی هر سوره با سوره پیش از خود است؛ مانند: سوره کوثر که مقابل سوره ماعون و پس از آن است. در سوره ماعون، خداوند چهار صفت بخل، ترک نماز، ریا در نماز و منع زکات را برای منافق برشمرده؛ و در سوره کوثر مقابل بخل، کوثر (خیر کثیر) ، مقابل ترک نماز 'فَصَلَّ' (نماز بخوان!) و مقابل ریا 'لِرَبک' (برای رضای خدا) و مقابل امتناع از پرداخت زکات، 'وَ اْنحَر' (صدقه دادن از گوشت قربانی) را ذکر کرده است.

و گاهی منظور از تناسب سوره‌ها، تناسب پایان هر سوره با آغاز سوره پس از آن است؛ مانند: تناسب خاتمه سوره سبأ با ابتدای سوره فاطر، و آغاز سوره حدید که با تسبیح شروع شده با پایان سوره واقعه که به تسبیح امر می‌کند.

گاهی هم منظور تناسب ابتدای سوره‌ای با خاتمه همان سوره است؛ مانند ابتدای سوره 'ص': «ص وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ»، و انتهای آن (آیه 87) : «إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ» که در هر دو کلمه 'ذکر' آمده است.

نیز ر.ک:ترتیب سور، ترتیب قرآن.

منابع

1. پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (66-70)
2. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (185-186)
3. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (38-39)
4. التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (254-260)
5. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (379-383)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تناسب سُوَر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

مناسبات سور

اعم

تناسب اجزای قرآن

وابسته

اعجاز تناسب سُوَر، ترتیب سُوَر، تناسب آیات، سوره های قرآن

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تناسب سُوَر به زیرصفحه تناسب سُوَر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسرار ترتیب القرآن : صفحه 45
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 369، (379-383)، 387
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 36، 37، (38-39)، 39، 41، (185-186)، 262
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (61-78)
• التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 285
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (254-260)، 258، 259، (324-332)
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 13 : صفحه 328
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 312
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9 : صفحه 275
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (66-70)