اسامی و صفات قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اسامی و صفات قرآن : نام‌ها و اوصاف قرآن در قرآن و روایات
قرآن مهم‌ترین معجزه پیامبر (ص) و آخرین کتاب آسمانی، نزد مسلمانان اهمیت و احترام بی‌نظیری دارد؛ از این رو، برای اشاره به این کتاب الهی، از نام‌ها، القاب و صفات متعددی استفاده شده است.
مفسر بزرگ قرن ششم، جمال الدین ابو الفتوح رازی، در مقدمه تفسیر خود 43 نام برای قرآن آورده است که بیشتر جنبه وصفی دارد. طبرسی در ~مجمع البیان~ به نامهای: 'قرآن'، 'فرقان'، 'کتاب' و 'ذکر' اکتفا کرده است. بدر الدین زرکشی نقل می‌کند که حرالی کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یاد آورشده است. از قاضی ابو المعالی عزیزی بن عبدالملک نیز 55 نام و عنوان برای قرآن نقل کرده است که 43 نام آن با فهرست ابو الفتوح رازی مشترک است. فیروزآبادی در ~بصائر ذوی التمییز~ ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در قرآن کریم آمده و 94 اسم را ذکر می‌کند.
آن عده از اسامی و صفات قرآن که از کتاب‌های مذکور به دست می‌آید به شرح ذیل است:
1. آیات: (البقرة//252) ؛ 2. اَثاره: (الأحقاف//4) ؛ 3. احسن الحدیث: (الزمر//23) ؛ 4. اِمام (الإسراء//71) ؛ 5. امر: (الطلاق//5) ؛ 6. إنزال (النساء//174) ؛ 7. ایمان: (آل عمران//193) ؛ 8. بالغة: (القمر//5) ؛ 9. برهان: (النساء//174) ؛ 10. بُشری: (النمل//2) ؛ 11. بشیر: (فصّلت//3-4) ؛ 12. بصائر: (الجاثیة//20) 13. بلاغ: (ابراهیم//52) ؛ 14. بیان: (آل عمران//138) ؛ 15. بیّنات: (العنکبوت//49) ؛ 16. بیّنه: (الأنعام//157) ؛ 17. تبیان: (النحل//89) ؛ 18. تبصره: (ق//8) ؛ 19. تذکره: (المزّمّل//19) ، (الحاقّة//48) ؛ 20. تصدیق: (یونس//37) ؛ 21. تفسیر: (الفرقان//33) ؛ 22. تفصیل: (الأنعام//154) ، (الأعراف//145) ؛ 23. تنزیل: (الإسراء//106) ، (الإنسان//23) ، (الشعراء//192) ؛ 24. ثقیل: (المزّمّل//5) ؛ 25. حبل: (آل عمران//103) ؛ 26. حجّة: (الأنعام//149) ؛ 27. حدیث: (الطور//34) ، (النجم//59-60) ، (الکهف//6) ، (الزمر//23) ؛ 28. حقّ: (الحاقّة//51) ؛ 29. حکم: (الرعد//37) ؛ 30. حکمت: (الأحزاب//34) ؛ 31. حکیم: (آل عمران//58) ؛ 32. حبل: (آل عمران//103) ؛ 33. خیر: (النحل//30) ؛ 34. ذکر: (القمر//17) ، (فصّلت//41) ؛ 35. ذکری: (هود//120) ؛ 36. رحمة: (النمل//77) ؛ 37. رسالة (المائدة//67) ؛ 38. روح: (الشوری//52) ؛ 39. سراج: (الأحزاب//46) ؛ 40. شفاء: (فصّلت//44) ؛ 41. صُحُف (عبس//13) ؛ 42. صدق (الزمر//33) ؛ 43. صراط مستقیم: (الحمد//6) ؛ 44. عَجَب: (الجنّ//1) ؛ 45. عدل: (الأنعام//115) ؛ 46. عربی: (الزمر//28) ؛ 47. العروة الوثقی (البقرة//256) ، (لقمان//22) ؛ 48. عزیز: (فصّلت//41) ؛ 49. عصمت: (آل عمران//103) ؛ 50. عظیم: (الحجر//87) ؛ 51. علم: (الرعد//37) ؛ 52. علیّ: (الزخرف//4) ؛ 53. غیب (البقرة//3) ؛ 54. فرقان: (آل عمران//34) ، (الأنفال//29) ، (الفرقان//1) ؛ 55. فصل: (الطارق//13) ؛ 56. فضل (یونس//58) ؛ 57. قرآن: (القیامة//17-18) ؛ 58. قسط: (المائدة//42) ؛ 59. قصص: (یوسف//3) ؛ 60. قول: (القصص//51) ؛ 61. قیل: (النساء//122) ؛ 62. قیّم: (الکهف//1-2) ؛ 63. قیّمة: (البیّنة//3) ؛ 64. کتاب: (النساء//29) ، (الفاطر//105) ، (البقرة//2) ؛ 65. کریم: (الواقعة//77) ؛ 66. کلام: (التوبة//6) ؛ 67. کلمات: (لقمان//27) ؛ 68. کلمه: (الأنعام//115) ؛ 69. کوثر: (الکوثر//1) ؛ 70. ماء: (المؤمنون//18) ؛ 71. مبارک: (الأنبیاء//50) ؛ 72. مبشِّر: (الکهف//2) ؛ 73. مبِین: (یوسف//1) ؛ 74. متشابه: (الزمر//23) ؛ 75. متلُوّ: (البقرة//121) ؛ 76. مثانی: (الزمر//23) ؛ 77. مثبِّت: (هود//120) ؛ 78. مَثَل: (ابراهیم//24) ؛ 79. مجید: (ق//1) ، (الفرقان//48) ، (لقمان//10) ؛ 80. محکمة: (محمّد//20) ؛ 81. مرتَّل: (المزّمّل//4) ؛ 82. مرفوع: (عبس//14) ؛ 83. مسطور: (الطور//2) ؛ 84. مصدِّق: (الأنعام//92) ؛ 85. مطهَّر: (عبس//14) ؛ 86. مفصِّل: (الأنعام//14) ؛ 87. مقروء: (الإسراء//106) ؛ 88. مکرَّم: (عبس//13) ؛ 89. منزَّل (الأنعام//114) ؛ 90. منیر: (الأحزاب//46) ؛ 91. موعظه: (یونس//57) ؛ 92. مهیمن: (المائدة//48) ؛ 93. نبأ: (النبأ//1-2) ؛ 94. نذیر: (فصّلت//4) ؛ 95. نجوم (الواقعة//75) ؛ 96. نعمت: (الضحی//11) ؛ 97. نور: (الأعراف//157) ؛ 98. وحی: (الأنبیاء//45) ؛ 99. هادی: (الجنّ//1-2) ؛ 100. هُدَی: (البقرة//2) .
در این فرهنگنامه برای بسیاری از اسماء و صفات مذکور، به صورت مستقل، شرح مختصری آمده است.
در تعیین این مطلب که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای قرآن در آمده است، نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند؛ از این رو، در اصطلاحنامه، اصطلاح «اسامی و صفات قرآن» به همین صورت مرکب، برای تمام موارد اعم از این که اسم یا صفت قرآن باشد، به کار رفته است.
منابع
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (88-96)
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 23
- جواهر القرآن : صفحه 48
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (273-276)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (178-182)
- روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه (5مقدمه)
- مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 1 : صفحه (14مقدمه)
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «اسامی و صفات قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
- اسامی قرآن ( علوم قرآنی )، اسماء قرآن، القاب قرآن، اوصاف قرآن، صفات قرآن ( علوم قرآنی )، عناوین و اسامی قرآن، نامهای قرآن
اعم
اخص
- آیات بینات ( قرآن )، آیات مبینات ( قرآن )، آیات الله (قرآن)، احسنالحدیث ( قرآن )، احسنالقصص ( قرآن )، اشهر اسمای قرآن، امام مبین ( قرآن )، امر (قرآن)، امالکتاب ( قرآن )، ایمان ( قرآن )، برهان (قرآن)، بشری ( قرآن )، بشیر ( قرآن )، بصائر ( قرآن )، بلاغ ( قرآن )، بیان ( قرآن )، بیّنه ( قرآن )، تبصره ( قرآن )، تبیان ( قرآن )، تذکره ( قرآن )، تصدیق ( قرآن )، تفصیل ( قرآن )، تنزیل ( علوم قرآنی )، حبل الله، حق ( قرآن )، حقالیقین ( قرآن )، حکم (قرآن)، حکمت (قرآن)، حکمت بالغه ( قرآن )، حکیم ( قرآن )، ذکر ( قرآن )، ذکری ( قرآن )، ذیالذکر ( قرآن )، رحمت ( قرآن )، روح ( قرآن )، زبور ( قرآن )، سبع مثانی ( قرآن )، سراج ( قرآن )، شافی ( قرآن )، شفاء (قرآن)، صحف (قرآن)، صدق (قرآن)، صراط مستقیم (قرآن)، طیّب (قرآن)، عدل (قرآن)، عربی (قرآن)، عروة الوثقی (قرآن)، عزیز (قرآن)، عصمت (قرآن)، عظیم (قرآن)، علم (قرآن)، علیّ (قرآن)، عَجَب (قرآن)، فرق (قرآن)، فرقان (قرآن)، فصل (قرآن)، قسم (قرآن)، قصص (قرآن)، قول (قرآن)، قیّم ( قرآن )، کتاب (قرآن)، کریم (قرآن)، کلام الله (قرآن)، کوثر (قرآن)، مبارک (قرآن)، متشابه (قرآن)، مثانی (قرآن)، مجید (قرآن)، مرفوعه (قرآن)، مصحف (قرآن)، مصدِّق (قرآن)، مطهَّره (قرآن)، مفصّل (قرآن)، مکرّمه (قرآن)، مکنون (قرآن)، منادی (قرآن)، منیر (قرآن)، مهیمن (قرآن)، موعظه (قرآن)، میسر ( قرآن )، مُبین (قرآن)، نبأ (قرآن)، نجوم (قرآن)، نذیر (قرآن)، نعمت (قرآن)، نور (قرآن)، هادی (قرآن)، هدی (قرآن)، وحی (قرآن)
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسامی و صفات قرآن به زیرصفحه اسامی و صفات قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اعجاز القرآن : صفحه 185
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (178-182)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (273-276)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 13
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (88-96)
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز : صفحه (88-96)
- جواهر القرآن : صفحه 48
- علوم القرآن : صفحه 19
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 16
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 23