تفاوت میان نسخه‌های «تعارض ادله»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۰:۴۴
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تعارض ادله : تنافی میان مدلول - یا دلالت - دو یا چند دلیل
تعارض ادله، به معنای تنافی میان مدلول ـ و به نظر برخی دلالت ـ دو یا چند دلیل است، به گونه‌ای که هر یک مدلول دیگری را نفی کند، مثل این که شارع بگوید: ' ان ظاهرت فاعتق رقبة ' و بعد بگوید: ' لا تملک رقبة کافرة '، که طبق دلیل اول، آزاد کردن رقبة کافر جایز، و طبق دلیل دوم، غیر جایز است. در تعارض میان دو یا چند دلیل، اصولیون شیعه به ترتیب زیر عمل می‌کنند:
1. نخست سعی می‌شود تعارض موجود از طریق جمع عرفی، مرتفع گردد؛
2. اگر جمع عرفی مقدور نشد، هر یک از آنها که راجح باشد، أخذ و دیگری کنار گذاشته می‌شود؛
3. در صورت عدم رجحان یکی بر دیگری (تعادل ادله) ، قاعده تخییر یا تساقط ـ بنا به اختلافی که وجود دارد ـ جاری می‌شود [۱] .
نکته:
وجوه اشتراک و افتراق تعارض و تزاحم به قرار زیر است:
أ. وجوه افتراق:
1. تزاحم فقط در محدوده دو حکم الزامی، همانند دو واجب است، ولی تعارض به حکم الزامی اختصاص ندارد و ممکن است یک دلیل که بر استحباب دلالت می‌کند با دلیل دیگری که دلالت کننده بر اباحه است، تعارض نماید؛
2. در تعارض، امتناع اجتماع دو خطاب فعلی، به لحاظ مقام تشریع و جعل است، ولی در تزاحم، به لحاظ مقام امتثال می‌باشد؛
3. در باب تعارض اگر دو دلیل متعارض، متعادل باشند، در حکم مسئله اختلاف است (تخییر یا تساقط) ، ولی در باب تزاحم اگر تعادل داشته باشند حکم تخییر، اتفاقی است.
ب. وجوه اشتراک:
1. در تعارض و تزاحم، اجتماع دو یا چند حکم فعلی در یک موضوع محال است؛
2. تعارض و تزاحم، به عامین من وجه اختصاص ندارد، بلکه در متباینین هم جاری می‌شود؛
3. دو دلیل متزاحم، همانند دو دلیل متعارض، به متعادلین و متراجحین تقسیم می‌شود.
پانوشت
منابع
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 435
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 750
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 193
- کفایة الاصول : صفحه 496
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 427
- المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 142
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 452
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 449
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 189
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه 37
- الرسائل جلد 2 : صفحه 4
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تعارض ادله» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- تعارض اجماع و سنت، تعارض اخبار تخییر و ترجیح، تعارض ادله احتیاط و برائت، تعارض ادله احکام و قاعده لا ضرر، تعارض اصالت صحت و استصحاب حکمی، تعارض اصالت صحت و استصحاب موضوعی، تعارض اقوال لغویین، تعارض بیان قولی و فعلی، تعارض دلیل و دلیل، تعارض سنت قطعی و اجماع، تعارض سنت قطعی و قرآن، تعارض شهرت فتوایی قدما و متأخرین، تعارض ظن مانع و ظن ممنوع، تعارض عرف و شرع، تعارض عرف و قیاس، تعارض عرف و لغت، تعارض قاعده ید و اصالت عدم انتقال، تعارض کتاب و سنت، تعارض مصالح مرسله و اجماع، تعارض مصالح مرسله و نص
- به لحاظ بقاءتعارض:
- تعارض بدوی، تعارض مستقر
- به لحاظ تعداددلیل:
- تعارض ادله متعدد
- به لحاظ عروض تعارض:
- تعارض ذاتی، تعارض عرضی
- به لحاظ کیفیت بیان دلیل:
- تعارض ادله غیر لفظی، تعارض ادله لفظی، تعارض دلیل لفظی و غیر لفظی
- به لحاظ کیفیت کشف دلیل:
- تعارض ادله ظنی، تعارض ادله قطعی، تعارض دلیل قطعی وظنی
- به لحاظ مجرای تعارض:
- تعارض دلالی، تعارض سندی
- به لحاظ محیطتعارض:
- تعارض در محاورات عرفی، تعارض در محیط تألیف، تعارض در محیط تشریع
- به لحاظ مصادیق:
- تعارض آیه و آیه، تعارض اجماع و اجماع، تعارض خبر واحد و اجماع منقول، تعارض سنت و سنت، تعارض ظاهر کتاب و اجماع منقول، تعارض ظاهر کتاب و خبر واحد، تعارض قیاس و استحسان، تعارض قیاس و قیاس
- به لحاظ منشأاعتباردلیل:
- تعارض ادله عقلی، تعارض ادله نقلی، تعارض دلیل عقلی و نقلی
- به لحاظ نوع دلیل:
- تعارض ادله اجتهادی، تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی، تعارض اصول عملی
- به لحاظ چگونگی تعارض:
- تعارض تضادی، تعارض تناقضی
وابسته
- اجتماع امر و نهی، احکام تعارض، اخبار تعارض، اسباب تعارض، تزاحم ( اصول فقه )، تضاد ( اصول فقه )، تعارض احکام، تعارض احوال لفظ، تقدم ادله احتیاط بر ادله براءت، تناقض ( اصول فقه )، جمع بین ادله، حکومت ( اصول فقه )، شرایط تعارض ادله، قواعد تعارض، معارضه حجت و لاحجت، معیار تعارض، موضوع تعارض
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض ادله به زیرصفحه تعارض ادله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه 37
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 270، 281، 356، 357، 359
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 234، 501، 502، 505، 512
- اصطلاحات الاصول : صفحه 112، 113
- اصول الاستنباط : صفحه 299، 300، 301، 302
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 12، 13، 18
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 295، 300
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 192، 193، 194، 209، 211، 221
- اصول فقه : صفحه 298
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 463
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 17، 393
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 66
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 236، 254، 376، 425
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 134، 337، 344
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 289، 290، 296، 299، 327
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 2 : صفحه 117
- الرافد فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 10
- الرسائل جلد 2 : صفحه 4
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 435
- القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 137
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 109
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 379، 397
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 30، 42، 178، 190
- المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 246، 405، 406، 408، 439
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 364، 370، 371، 376
- المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 9، 10، 11، 15، 17، 19، 21، 22، 23، 24، 25، 37، 43، 45، 47، 130، 142، 145، 147، 243، 253
- المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت) جلد 2 : صفحه 189
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 171
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 336
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 589
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 500، 501، 508، 519، 522، 524، 527، 573
- بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 66، 76
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 209
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 8، 9، 13، 14، 16، 17، 18، 20، 23، 26، 27، 42، 59، 65، 110، 134، 144، 163، 165، 173، 174، 175، 232، 236، 255، 258، 259، 267، 274، 338، 396
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 445، 486، 494
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 367، 406، 407
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 551، 557، 561، 563
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 145، 449، 451، 452، 464
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 218، 541، 542، 543، 557، 583
- شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه 400
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 427، 428، 433، 448
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 365، 401
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 440، 750، 763، 770
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 317، 318، 319
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 429
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 704، 725
- کفایة الاصول : صفحه 192، 211، 496، 499
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 204، 216، 217، 219، 220، 221، 294
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 154، 172، 176، 200، 414، 424
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 243، 253
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 255، 346، 347، 348، 350، 353، 354، 365، 371، 376، 403
- معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 250
- مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 2 : صفحه 112
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 228
- منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 31، 45
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 476
- منتقی الاصول جلد 7 : صفحه 279، 281، 282، 304، 306، 313، 396
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 42
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 413، 436، 437، 441
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 124، 125، 126، 127، 131، 132، 137، 170
- نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 124، 125، 126، 127، 131، 132، 137، 170