تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی : تنافی میان مدلول اصل عملی و دلیل اجتهادی
تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی، به معنای تنافی میان مدلول آن دو است، مانند: تعارض میان مدلول ' اصل برائت شرعی ' با مدلول ' خبر واحد ثقه '؛ چنان که طبق خبر واحد ثقه، غسل ارتماسی بر روزه دار حرام می‌شود و از طرفی، چون حکم تکلیفی این مورد به طور قطع معلوم نیست، اصل برائت شرعی ـ ' رفع ما لا یعلمون ' ـ آن را شامل می‌شود و حرمت را بر می‌دارد. از این رو، اصل برائت شرعی و خبر واحد ثقه، تعارض می‌کنند، زیرا یکی غسل ارتماسی را برای روزه دار حرام می‌داند و دیگری آن را حرام نمی‌داند.
در تعارض اصول عملی و ادله اجتهادی، به عقیده مشهور، ادله اجتهادی از باب حکومت، بر اصول عملی مقدم است، زیرا با دست یابی به حکم مسئله از راه خبر ثقه و دلیل اجتهادی، شک و جهل مکلف در حکم واقعی، که موضوع برای اصل برائت شرعی است، به گونه‌ای وجدانی و تکوینی از بین نمی‌رود، بلکه تنها به لسان تعبد و تشریع از بین می‌رود، بر این اساس، مورد شمول، حکومت است نه ورود.
نکته اول:
در نظر مشهور اصولی‌ها، هیچ گاه میان ادله اجتهادی و ادله فقاهتی تعارض و تنافی محقق نمی‌شود، چون تعارض و تنافی دو دلیل در جایی است که میان آنها تکاذب باشد و این تکاذب هم در جایی رخ می‌دهد که دو دلیل معارض، در عرض یک دیگر باشند نه در طول هم.
نکته دوم:
مرحوم ' شیخ انصاری ' در کتاب ' فرائد الاصول ' دلیل اجتهادی (امارة) را بر اصل عقلی وارد می‌داند، زیرا آن دلیل، موضوع اصل را که عدم بیان می‌باشد، به صورت تکوینی و وجدانی از بین می‌برد.
منابع
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 430
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 367
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 293
- ادوار اجتهاد : صفحه 385
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 24
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 542
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 151
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی به زیرصفحه تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 80
- ادوار اجتهاد : صفحه 385
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 293، 367
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 157، 158
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 192، 193
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 24
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 138
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 150، 185، 468
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 151، 542
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 253، 396، 430، 433
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 308
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 750
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 82