تعارض دلیل عقلی و نقلی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تعارض دلیل عقلی و نقلی : تنافی میان مدلول دلیل عقلی و دلیل نقلی
تعارض دلیل عقلی و نقلی از اقسام تعارض ادله و به معنای تنافی مدلول دو دلیل عقلی و نقلی است، مانند: تعارض ظاهری میان آیه قرآن که می‌فرماید: « یدالله فوق ایدیهم » [۱] و حکم قطعی عقل که می‌گوید: ' خداوند دست ندارد '. در این جا باید از ظاهر دلیل نقلی دست برداشت و گفت: منظور از دست خدا، قدرت او است، زیرا خداوند جسم نیست تا دست داشته باشد.
و نیز مانند تعارض قیاس با خبر واحد در نزد اهل سنت.
در تعارض دلیل عقلی و نقلی، اگر یکی از دو دلیل قطعی باشد، همان مقدم است، و اگر هر دو ظنی باشد، قواعد باب تعارض جاری می‌شود.
نکته اول:
تعارض دلیل لفظی قطعی با دلیل عقلی قطعی ممکن نیست، زیرا قول معصوم (ع) هیچ گاه مخالف حکم قطعی عقلی نخواهد بود.
نکته دوم:
در تعارض دلیل لفظی غیر صریح با دلیل عقلی قطعی، دلیل عقلی قطعی مقدم می‌شود.
پانوشت
منابع
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 15
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 148
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تعارض دلیل عقلی و نقلی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض دلیل عقلی و نقلی به زیرصفحه تعارض دلیل عقلی و نقلی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 498
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 1 : صفحه 26، 38
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 2 : صفحه 276
- القرآن الکریم سوره 48 ، آیه 11
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 235
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 174
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 25
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 148، 452
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 15، 17