تفاوت میان نسخه‌های «اصل استصحاب ( اصول فقه )»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۷:۲۳
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اصل استصحاب ( اصول فقه ) : حکم به استمرار بقای متیقّنِ سابق
استصحاب از اصول عملی است و از نظر لغوی، از ماده ' صحب ' به معنای ' همراه داشتن ' مشتق شده است. اصولیون تعریف‌های گوناگونی از آن ارائه کرده‌اند که اختلاف آنها ناشی از اختلاف مبانی ایشان در چگونگی حجیت استصحاب است، زیرا بعضی آن را اماره عقلایی، برخی آن را اصل عملی محرز ناظر به واقع و عده‌ای هم آن را اصل عملی غیر محرز و تعبدی محض می‌دانند. هم چنین برخی نیز آن را قاعده فقهی دانسته‌اند؛ برای مثال، مرحوم ' شیخ انصاری ' استصحاب را به ' ابقاء ما کان '، یعنی حکم به استمرار آن چه که در سابق، یقین به وجود آن بوده است، تعریف می‌کند [۱] ولی مرحوم ' آخوند خراسانی ' در تعریف آن گفته است:
' هو الحکم ببقاء حکم او موضوع ذی حکم شک فی بقائه ' [۲] ؛ یعنی هرگاه در بقای یک حکم شرعی- مانند طهارت - یا موضوعی- مانند خمر بودن مایعی- که در گذشته یقین به آن بوده، شک شود، به بقای آن حکم می‌گردد.
همه اصولی‌ها اتفاق دارند که استصحاب دارای دو رکن اصلی (یقین سابق و شک لاحق) است، هر چند بعضی ارکان دیگری را نیز برای آن بر شمرده‌اند.
در مثال بالا، یقین به طهارت یا یقین به خمر بودن مایع، رکن اول ـ یقین سابق ـ و شک بعدی در طهارت و خمر بودن، رکن دوم ـ شک لاحق ـ را تشکیل می‌دهد؛ پس در استصحاب، به استمرار یقین سابق حکم شده و در نتیجه آن، شک لاحق از بین می‌رود.
نکته اول:
در این که استصحاب از مسائل اصولی است یا از قواعد فقهی، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ برخی معتقد به تفصیل شده و می‌گویند: استصحاب در شبهات حکمی، از مسائل اصولی و در شبهات موضوعی، از قواعد فقهی است.
نکته دوم:
در این که استصحاب، اصل است یا اماره، میان اصولیون اختلاف است؛ برخی مثل مرحوم ' شیخ انصاری ' معتقدند اگر دلیل استصحاب، عقل باشد، استصحاب، اماره است، وگرنه، اصل می‌باشد.
نکته سوم:
در مورد حجیت استصحاب، چند دیدگاه وجود دارد؛ مرحوم ' شیخ انصاری ' در ' رسائل ' یازده دیدگاه را در این باره نقل کرده است.
نکته چهارم:
تفاوت استصحاب با قاعده یقین این است که در استصحاب، ' یقین سابق ' به حدوث شیء وجود دارد، ولی بعد شک در بقای آن پیدا می‌شود؛ در حالی که در قاعده یقین، یقین به حدوث شیء در گذشته وجود دارد، ولی بعد شک در اصل حدوث آن پدید می‌آید؛ بنابراین، در استصحاب، متعلق یقین با متعلق شک تفاوت دارد، ولی در قاعده یقین، متعلق یقین با شک، یکی است.
نکته پنجم:
در نزد اصولیون متقدم، عقل، به بقای امری که در گذشته نسبت به آن یقین وجود داشته، و اکنون در آن شک ایجاد شده، حکم می‌کند؛ از این رو، آنها استصحاب را از ادله عقلی می‌دانند، ولی در نزد متأخرین، حکم کننده به بقای حالت سابق، شارع مقدس است که بر اساس ' اخبار لا تنقض '، چنین حکمی را صادر کرده است؛ از این رو آنها استصحاب را اصل شرعی می‌دانند.
نیز ر.ک:استصحاب حکمی، استصحاب موضوعی، استصحاب سببی، استصحاب مسببی، استصحاب وجودی، استصحاب عدمی، استصحاب فرد، استصحاب کلی.
پانوشت
منابع
- سیری کامل در اصول فقه جلد 14 : صفحه (7-14)
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 250
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 246
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 241
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه (58-60)
- تحریرالاصول : صفحه 5
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 113
- قوانین الاصول جلد 2 : صفحه (54-55)
- الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : صفحه 107
- معارج الاصول : صفحه (206-207)
- المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 7
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 347
- المدخل الی التشریع الاسلامی : صفحه 211
- نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 2
- مبادی اصول الفقه : صفحه 116
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 141
- بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 9
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 7 : صفحه 5
- تمهید القواعد : صفحه 271
- بحوث مقارنة فی الفقه الاسلامی و اصوله جلد 1 : صفحه 375
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 120
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 109
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه (172-175)
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 342
- منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 7
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 9
- اصول الفقه : صفحه 409
- اصول الفقه : صفحه 276
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 165
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 5 : صفحه 7
- اصطلاحات الاصول : صفحه 330
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اصل استصحاب ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
- استصحاب ( اصول فقه )، استصحاب حال، استصحاب حالت سابق، قاعده استصحاب، قاعده شک طاری، قاعده عدم جواز نقض یقین به شک، قانون استصحاب
اعم
اخص
- استصحاب اشتغال، استصحاب امور مستمر، استصحاب با شک در غایت، استصحاب حکم اجماع، استصحاب صحت، استصحاب طهارت، استصحاب عدم تذکیه، استصحاب عدم موضوع، استصحاب محمولات اولی، استصحاب محمولات مترتب، استصحاب نبوت انبیای سابق
- به لحاظ تدریجی بودن مستصحب:
- استصحاب امور تدریجی
- به لحاظ ترتب لوازم عقلی:
- استصحاب غیر مثبت، استصحاب مثبت
- به لحاظ ترتب موضوع:
- استصحاب سببی، استصحاب مسببی
- به لحاظ حصول نتیجه:
- استصحاب مؤمِّن، استصحاب منجِّز
- به لحاظ حکم وموضوع:
- استصحاب حکمی، استصحاب موضوعی
- به لحاظ دلیل مستصحب:
- استصحاب حال اجماع، استصحاب حال عقل، استصحاب حال نص
- به لحاظ زمان متیقن ومشکوک:
- استصحاب استقبالی، استصحاب حالی، استصحاب ماضوی
- به لحاظ علم به مستصحب:
- استصحاب مجهول التاریخ، استصحاب معلوم التاریخ
- به لحاظ فعلیت شک:
- استصحاب تقدیری ( شک تقدیری )
- به لحاظ فعلیت مستصحب:
- استصحاب تعلیقی، استصحاب تنجیزی
- به لحاظ قابلیت بقاءمستصحب:
- استصحاب با شک در رافع، استصحاب با شک در مقتضی
- به لحاظ کلیت حکم:
- استصحاب حکم جزئی، استصحاب حکم کلی
- به لحاظ کلیت مستصحب:
- استصحاب حصه، استصحاب فرد، استصحاب کلی
- به لحاظ کیفیت نسبت:
- استصحاب عدم محمولی، استصحاب عدم نعتی
- به لحاظ مصداق:
- استصحاب عدم ازلی، استصحاب عدم جعل، استصحاب عدم مجعول، استصحاب عدم نسخ
- به لحاظ مفادمستصحب:
- استصحاب امور اعتقادی، استصحاب امور لغوی
- به لحاظ منشأحکم:
- استصحاب حکم شرعی، استصحاب حکم عقلی
- به لحاظ نوع دلیل:
- استصحاب عقلایی
- به لحاظ نوع شبهه:
- استصحاب در شبهه حکمی، استصحاب در شبهه مفهومی، استصحاب در شبهه موضوعی
- به لحاظ وجودمستصحب:
- استصحاب عدمی، استصحاب وجودی
وابسته
- ابقا ( اصول فقه )، ادله استصحاب، ارکان استصحاب، استصحاب قهقری، اصالت صحت، بقا ( اصول فقه )، تاریخچه استصحاب، تزاحم استصحاب و استصحاب، تعارض استصحاب و احتیاط، تعارض استصحاب و استصحاب، تعارض استصحاب و برائت، تعارض استصحاب و تخییر، تعارض استصحاب و قاعده فراغ، تعارض استصحاب واصالت الحل، تعارض استصحاب وعام زمانی، تقدم استصحاب بر قرعه، تقدیم استصحاب بر اصول عملی، تکالیف مستمر، حجیت استصحاب، حکومت استصحاب بر اصول عملیه، شرایط اصل استصحاب، قاعده تجاوز ( اصول فقه )، قاعده فراغ ( اصول فقه )، قاعده قرعه ( اصول فقه )، قاعده مقتضی و مانع، قاعده ید ( اصول فقه )، قاعده یقین، مجرای استصحاب، مستصحب، مسلک نقض متیقن، مسلک نقض یقین، مشکوک
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اصل استصحاب ( اصول فقه ) به زیرصفحه اصل استصحاب ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه (58-60)
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 192
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 129، 130، 280، 295، 342، 343، 344، 345، 347، 348، 351، 354، 355، 418، 437، 444، 494
- اصطلاحات الاصول : صفحه 33، 34، 36، 37، 330
- اصول الاستنباط : صفحه 267، 268
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 140، 148، 223، 224، 225
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 21، 89، 241، 246، 247، 248، 250، 253، 254، 255، 260، 261، 262، 266
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه (172-175)
- اصول الفقه : صفحه 276
- اصول الفقه : صفحه 409
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 367
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 445، 447، 449، 451، 455، 469، 471، 472، 475، 654
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 1 : صفحه 139
- الحاشیة علی استصحاب القوانین : صفحه 19، 20، 21، 22، 23، 24، 25، 26، 27، 28، 29، 30، 32، 33، 45، 46، 48، 49، 50، 51، 53، 55، 56، 59، 78، 93، 94، 97، 100، 104، 137، 138، 140، 141، 142، 158، 162، 163، 172، 173، 177، 189، 234، 259، 263، 265، 273، 278، 288، 294، 303
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 322، 323
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 166، 168
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 48، 127، 477
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 5، 7، 9، 55، 57، 59، 63، 64، 66، 68، 86، 127، 128، 129، 132، 159، 165
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 2 : صفحه 351، 353
- الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : صفحه 107
- الفوائد الحائریة : صفحه 273
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 338
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 109، 120، 121
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 111، 150
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13، 441، 475، 583
- المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 7، 8، 9، 10، 13، 15، 17، 62، 70، 91، 229، 230، 244، 245، 253، 279
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 306
- المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 314
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 11، 57، 369
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 9، 10، 11، 13، 14، 53، 58، 66، 67، 68، 69، 82، 85، 97، 117، 119، 129، 130، 133، 157، 158، 352، 375
- المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 339
- المدخل الی التشریع الاسلامی : صفحه 211
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 187
- الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 216، 217
- الوجیزفی اصول الفقه جلد 69 : صفحه 113
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 113
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 5 : صفحه 7، 52
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 172، 436، 519
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 224، 307، 308، 309، 311، 360، 371، 375، 376، 462، 480، 487
- ایضاح الکفایة جلد 5 : صفحه 201
- بحوث فی الاصول جلد -1 : صفحه 128
- بحوث فی الاصول جلد -3 : صفحه 9، 11، 21
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 379، 381
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 168، 389
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 67، 72، 210
- بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 5، 9، 14، 97، 151، 209
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 399
- بحوث مقارنة فی الفقه الاسلامی و اصوله جلد 1 : صفحه 375
- تحریرالاصول : صفحه 4، 5، 10
- تحریرالمعالم : صفحه 182
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 199، 513
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 294، 295، 296، 298، 299، 392
- تقریرات اصول : صفحه 123، 129
- تمهید القواعد : صفحه 271
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 360
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 39، 40، 42، 89، 241، 260، 261، 262، 573، 575، 588
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 341
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 163، 344، 390، 393، 443، 445، 486، 533، 544
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 141، 142، 143، 414، 415، 416، 419، 426، 428، 435
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 441، 445، 456، 464، 469، 472، 473، 500
- سیری کامل در اصول فقه جلد 14 : صفحه (7-14)
- شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه 217
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 253، 254، 255، 347، 350، 351، 352، 353، 354، 366، 374، 375، 387، 394، 395
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 310
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 484، (541-543)، 543، 544، 545، 546، 549، 550، 554، 556، 557، 558، 572، 603، 621، 625، 638، 681، 690، 694، 698، 729، 763
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 5، 448
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 125، 181، 233، 258، 306، 307، 313، 319، 367، 403، 586، 678، 680
- قوانین الاصول جلد 2 : صفحه (54-55)
- کفایة الاصول : صفحه 435، 436، 438، 459، 473، 488
- مبادی اصول الفقه : صفحه 116
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 250
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 305، 310
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 331، 443، 472
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 5، 6، 8، 10، 11، 13، 19، 24، 32، 36، 39، 66، 100، 133، 139، 155، 170، 176، 177، 188، 189، 190، 191، 195، 216، 217، 240، 246، 247، 264
- معارج الاصول : صفحه (206-207)
- معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 225، 231
- منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 512
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 14، 202، 457
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 218، 280، 282
- منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 7، 8، 10، 11، 13، 14، 15، 90، 124، 151، 380، 385
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 7 : صفحه 5
- نهایة الاصول : صفحه 196
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 246
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -1 : صفحه 2، 4، 6، 7، 8، 14، 16، 17، 35، 60، 105، 113، 145، 161، 169، 173، 177، 195، 196، 219، 220، 224، 238، 242، 244، 246
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 16، 21، 264
- نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 2، 4، 6، 7، 8، 14، 16، 17، 35، 60، 105، 113، 145، 161، 169، 173، 177، 195، 196، 219، 220، 224، 238، 242، 244، 246
- نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 16، 21، 264