تعارض استصحاب و احتیاط
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تعارض استصحاب و احتیاط : تنافی میان مدلول استصحاب و احتیاط
تعارض استصحاب و احتیاط، از اقسام تعارض اصول عملی و به معنای تنافی میان مؤدای اصل استصحاب و احتیاط در موردی خاص است. این تعارض، در فرض وجود علم اجمالی است؛ برای مثال، مکلف، به وجوب نماز جمعه در زمان حضور معصوم (ع) یقین، ولی نسبت به وجوب نماز جمعه یا نماز ظهر در زمان غیبت شک دارد؛ در این جا، از طرفی به ملاحظه حالت گذشته، جای اجرای اصل استصحاب است که طبق آن، به وجوب نماز جمعه حکم می‌شود، و از طرف دیگر، به ملاحظه علم اجمالی، مکلف باید احتیاط نموده و هر دو را به جا آورد.
بنابراین، از سویی، به واسطه اجرای استصحاب نمی‌توان بین ظهر و جمعه جمع نمود، و از سوی دیگر، به واسطه اجرای احتیاط، باید بین این دو جمع کرد.
اصولیون معتقدند در این گونه موارد، استصحاب بر اصل احتیاط مقدم است. درباره چگونگی تقدم، اختلاف وجود دارد:
برخی هم چون مرحوم ' شیخ انصاری ' بر این باورند که تقدم از باب ورود است، اما مرحوم ' محقق نایینی ' و جمعی دیگر می‌گویند: اگر احتیاط عقلی باشد، استصحاب بر آن وارد است و اگر احتیاط شرعی باشد، استصحاب بر آن حاکم است.
در کتاب ' فوائد الاصول ' آمده است:
' و اما نسبة الاستصحاب مع سائر الاصول العملیة من البرائة و التخییر و الاحتیاط و… فقد تقدم: أن الاستصحاب یکون واردا علی الاصول العقلیة و حاکما علی الاصول الشرعیة… فیکون رافعا لموضوع الاصول العقلیة حقیقة بالورود و لموضوع الاصول الشرعیة بالحکومة ' [۱].
پانوشت
منابع
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه (253-254)
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 735
- سیری کامل در اصول فقه جلد 15 : صفحه 576
- سیری کامل در اصول فقه جلد 15 : صفحه 572
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض استصحاب و احتیاط به زیرصفحه تعارض استصحاب و احتیاط/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 494
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 157، 168، 178
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 425
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 538
- سیری کامل در اصول فقه جلد 15 : صفحه 572، 576
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 421
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 706، 735
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 129، 130، 680
- کفایة الاصول : صفحه 490
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 321
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه (253-254)
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 192
- منتقی الاصول جلد 7 : صفحه 249