حجیت استصحاب

توضیح مفهومی

حجیت استصحاب : صحّت استناد و احتجاج به استصحاب

حجیت استصحاب، به معنای صحت تمسک و استناد به استصحاب در مقام عمل و استنباط احکام شرعی است که نتیجه آن، منجّزیت در صورت مطابقت و معذوریت در صورت مخالفت با واقع خواهد بود.

در مورد حجیت استصحاب، میان اصولیون اختلاف وجود دارد؛ مرحوم ' شیخ انصاری ' در این باره یازده دیدگاه از اصولیون نقل کرده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. گروهی از اصولی‌ها هم چون مرحوم ' آخوند خراسانی ' و ' مظفر ' استصحاب را مطلقا ـ در مقابل تفصیل‌های بعدی ـ حجت می‌دانند؛

2. برخی از اصولیون همانند مرحوم ' سید مرتضی ' و ' صاحب معالم ' استصحاب را مطلقا حجت نمی‌دانند؛

3. عده‌ای همانند پیروان ' ابوحنیفه ' بین وجودیات (امور وجودی) و عدمیات (امور عدمی) ؛ تفصیل داده و گفته‌اند: استصحاب در امور عدمی جاری می‌شود، ولی در امور وجودی جاری نمی‌شود؛

4. برخی دیگر از اصولیون همانند مرحوم ' محقق خوانساری ' میان موضوعات و احکام شرعی (کلی و جزئی) تفصیل داده و استصحاب را در موضوعات جاری نمی‌دانند، ولی در احکام مطلقا جاری می‌دانند؛

5. جمعی از اخباری‌ها بین احکام شرعی کلی و بین احکام شرعی جزئی و موضوعات خارجی فرق گذاشته و استصحاب را در بخش اول انکار و در دو بخش بعدی اثبات کرده‌اند؛

6. برخی دیگر مانند مرحوم ' محقق خوانساری ' (بنا به نظری که سید صدر به وی نسبت داده) بین احکام جزئی و بین احکام کلی و موضوعات خارجی فرق گذاشته و استصحاب را در بخش اول جایز دانسته و در دو بخش بعدی انکار کرده‌اند؛

7. برخی هم چون مرحوم ' عبدالله تونی ' میان احکام وضعی ـ به معنای خود اسباب، شروط و موانع، نه نسبت، شرطیت و مانعیت ـ و احکام تکلیفیِ تابع احکام وضعی و بین احکام تکلیفی مستقل و احکام وضعی ـ به معنای خود شرطیت و سببیت و… ـ تفصیل داده و استصحاب را در دو بخش اول جاری دانسته و در دو بخش اخیر انکار کرده‌اند؛

8. گروهی دیگر هم چون ' غزالی ' میان مستصحبی که با دلیل اجماع و مستصحبی که دلیل شرعی دیگر ـ مثل کتاب و سنت ـ ثابت شده است تفصیل داده و استصحاب را در بخش اول انکار و در بخش دوم اثبات نموده‌اند؛

9. عده‌ای هم چون مرحوم ' محقق اول ' بین شک در مقتضی و شک در رافع تفصیل داده و گفته‌اند: استصحاب در شک در مقتضی جاری نمی‌شود، اما در شک در رافع، در همه پنج قسم آن جاری می‌شود.

مرحوم شیخ انصاری، این قول را برگزیده است.

نیز ر.ک:اصل استصحاب ( اصول فقه )، ادله استصحاب.

منابع

1. شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه (223-230)
2. مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 315
3. علم اصول الفقه و خلاصة التشریع الاسلامی : صفحه 92
4. مبادی اصول الفقه : صفحه 118
5. المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 68
6. کفایة الاصول : صفحه (438-439)
7. الرسائل جلد 1 : صفحه 88
8. الوصول الی کفایة الاصول جلد 5 : صفحه 11
9. مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 250
10. منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 7
11. بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 19
12. الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 9
13. اصول فقه : صفحه (260-264)
14. الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه (456-457)
15. شرح رسائل جلد 5 : صفحه 84
16. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حجیت استصحاب» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اعتبار استصحاب

وابسته

اصل استصحاب ( اصول فقه )، ملاک حجیت استصحاب

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حجیت استصحاب به زیرصفحه حجیت استصحاب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 3 : صفحه 740
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 342، 351، 357، 358، 362، 366، 373، 377، 378، 379، 418، 445، 447
• اصول الاستنباط : صفحه 268، 269
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 252، 254، 255، 257، 259، 262، 264، 265، 271، 274، 276، 277، 278، 280، 281
• اصول فقه : صفحه (260-264)
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه (456-457)، 457، 459، 460، 461، 462
• الحاشیة علی استصحاب القوانین : صفحه 28، 29، 30، 32، 33، 34، 35، 51، 52، 53، 57، 59، 60، 66، 67، 85، 87، 88، 94، 153، 154، 181، 211، 213، 215، 240، 241، 242، 245
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 9، 31، 163، 165، 168
• الرسائل جلد 1 : صفحه 88
• الفوائد الحائریة : صفحه 273، 275، 280
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 109، 111، 121
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 8، 20، 68، 69، 70، 72، 74، 75، 77، 79
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 203، 218
• الوصول الی کفایة الاصول جلد 5 : صفحه 11
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 317، 318، 319، 321، 322، 323، 339، 349، 350، 351، 355، 358، 360
• بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 17، 19، 20، 69، 125، 127
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 294، 299، 301، 330
• تقریرات اصول : صفحه 123
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 398، 399، 425، 426
• شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه (223-230)
• شرح رسائل جلد 5 : صفحه 84
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 354، 355، 356، 357، 358، 359، 360، 361
• علم اصول الفقه و خلاصة التشریع الاسلامی : صفحه 92
• فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 560، 561، 562، 563، 570، 571، 576، 582، 584، 586، 595، 598، 600، 613، 619، 622، 623، 625، 626، 630، 633، 634
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 372، 373
• کفایة الاصول : صفحه (438-439)، 439، 440، 441، 445، 447، 451، 452
• مبادی اصول الفقه : صفحه 118
• مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 250
• مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 315
• مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 20، 36، 75
• معارج الاصول : صفحه 206
• معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 233
• منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 7، 316
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -1 : صفحه 2، 18، 27، 33، 34، 36، 37، 45، 55، 65، 66، 87، 242
• نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 2، 18، 27، 33، 34، 36، 37، 45، 55، 65، 66، 87، 242