تاریخچه استصحاب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تاریخچه استصحاب : مباحث پیرامون پیدایش و ماهیت استصحاب
اصل استصحاب از اصول عملی است. این اصطلاح در کلمات معصومان (ع) وجود ندارد، اما مفاد و معنای آن در روایات موجود است، چنان که پیامبر (ص) فرموده است: ' فلیطرح الشک و لیبن علی ما استیقن '. هم چنین از امام صادق (ع) روایت شده که: ' لا تنقض الیقین ابدا بالشک '.
این قاعده با اسم خاص آن در کتاب‌های قدمای از فقهای تشیع و تسنن وجود دارد؛ کتاب هایی هم چون: ' الذریعة ' سید مرتضی، ' عُدّة الاصول ' شیخ طوسی و ' المعتبر ' محقق، از علمای شیعه، و ' المستصفی ' غزالی و ' الاحکام فی اصول الاحکام ' آمدی، از اهل سنت.
در مورد این که استصحاب از ادله عقلی یا شرعی و یا از امارات عقلایی است، اختلاف وجود دارد؛ بیشتر قدمای اصولی شیعه آن را از ادله عقلی دانسته‌اند. ولی بیشتر متأخران، آن را حجت شرعی، و برخی هم چون امام خمینی آن را از امارات عقلایی می‌دانند.
هم چنین در این که استصحاب، اماره و یا از اصول عملی است، اختلاف وجود دارد و کسانی که آن را اماره دانسته‌اند، در این که اماره شخصی یا نوعی است، و کسانی که آن را اصل عملی می‌دانند، در این که از اصول عملی محرز یا غیر محرز است، اختلاف دارند. برخی نیز استصحاب را قاعده فقهی می‌دانند، ولی بیشتر متأخران آن را از اصول عملی محرز دانسته‌اند و به همین دلیل آن را ' عرش الاصول و فرش الامارات ' می‌نامند.
منابع
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 544
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه (23-29)
- فرهنگ نامه اصول فقه