استصحاب استقبالی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استصحاب استقبالی : حکم به بقای متیقّنِ فعلی در زمان آینده
استصحاب استقبالی، مقابل استصحاب حالی و ماضوی است و به استصحابی گفته می‌شود که متیقن آن، در زمان حال و مشکوک آن در زمان آینده موجود باشد، مثل این که فعلاً یقین داریم که زید عادل است، ولی شک داریم آیا این عدالت تا فردا و روز‌های بعد باقی خواهد ماند یا خیر.
هر چند مورد برخی از ادله حجیت استصحاب، تنها استصحاب حالی است، ولی از عموم تعلیل برخی از روایات همانند: ' ان الیقین لا ینقض بالشک ' حجیت استصحاب استقبالی نیز به دست می‌آید.
بر جریان استصحاب استقبالی، باید ثمره فعلی بار شود؛ بنا بر این، در موردی که ثمره ندارد، استصحاب جاری نیست، اما نسبت به جواز بدار برای صاحبان اعذار، استصحاب جاری است.
وضعیت شخصی که اول وقت از به جا آوردن بعضی از اجزا یا شرایط نماز عاجز است از سه حال خارج نیست:
1. یقین دارد که این عجز تا آخر وقت باقی خواهد بود؛
2. یقین دارد که این عجز تا آخر وقت از بین خواهد رفت؛
3. شک دارد که آیا عذر او تا پایان وقت باقی خواهد ماند یا خیر، هر چند که الآن یقین به عجز دارد.
در صورت اول و دوم حکم روشن است؛ اما در صورت سوم، استصحاب بقای عذر، جانشین علم می‌شود و شخص با استصحاب، مجوزی در بدار پیدا می‌کند.؛ حال اگر بدل را انجام داد و تا پایان وقت هم کشف خلاف نشد چیزی به عهده اش نیست، ولی اگر در اثنای وقت کشف خلاف شد و قبل از پایان وقت عذرش بر طرف گردید، این که آیا می‌تواند به همان بدل ناقص اکتفا کند یا خیر، مبتنی بر پذیرش یا عدم پذیرش نظریه اِجزا در باب اوامر ظاهری است.
منابع
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه (89-90)
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 55
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه 289
- جلد 3 : صفحه 772
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 173
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استصحاب استقبالی به زیرصفحه استصحاب استقبالی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.