تفسیر قرآن ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تفسیر قرآن ( علوم قرآنی ) : کشف معانی قرآن
در علم تفسیر قرآن، از انواع تفسیر و روشهای تفسیری بحث می‌شود. علم تفسیر شاخه‌ای از مبحث تفسیر و مفسران است که از رده‌های مهم علوم قرآنی به شمار می‌آید.
'تفسیر' در لغت از 'فَسْر' است که در اشتقاق کبیر مأخوذ از 'سَفْر' و مقلوب آن است که هر دو به معنای کشف و برداشتن پرده و پوشش هستند؛ با این تفاوت که 'فَسر' در کشف باطنی و معنوی و 'سَفر' در کشف ظاهری و مادی به کار می‌رود.
تفسیر در اصطلاح دانشمندان علوم قرآنی و مفسران قرآن، تعاریف متفاوتی به‌این شرح دارد:
1. علمی که در آن از احوال قرآن از نظر دلالت بر مراد پروردگار بحث می‌شود.
2. علمی که در آن از احوال قرآن از جهت نزول و ادای لفظ بحث می‌شود.
3. کشف معانی قرآن و بیان مراد (خداوند) ؛ اعم از این که کشف آن به‌خاطر ابهام در لفظ باشد یا معنای ظاهری.
4. ابوطالب ثعلبی (تغلبی) : بیان وضع لفظ از جهت حقیقت و مجاز؛ مانند: تفسیر صراط به طریق و تفسیر صیب به مَطَر.
5. ابوالبقاء: بیان چیزی به لفظ آسان‌تر و ملایم‌تر از لفظ اصلی.
6. توضیح و رفع ابهام و گشودن گره‌ها و دقایق لفظی و معنایی قرآن مجید.
7. علم به نزول و شئون و قصص آیات و اسباب نزول آن‌ها و نیز دانستن مکی و مدنی، محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، خاص و عام، مطلق و مقید، مجمل و مبین و….
8. رفع ابهام و حل اشکال حاصل در لفظ. هرگاه در نحوه بیان اجمال و ابهامی یا پیچیدگی و اشکالی پیش آید تفسیر، آن ابهام و اجمال یا آن پیچیدگی را برطرف می‌کند؛ از این رو، گفته‌اند: 'التفسیر رفع القناع عن اللفظ المشکل'.
تاریخ تفسیر قرآن به قدمت خود قرآن است، و نخستین مفسر قرآن شخص پیامبر اکرم (ص) هستند که در پاسخ به سؤالات اصحاب بسیاری از مفردات و تعابیر قرآن را تفسیر کرده‌اند. در کتاب‌های روایی، احادیث نبوی در تفسیر آیات نقل شده‌است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (147-148)
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (78-79)
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 4
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 194
- تاریخ تفسیر : صفحه 29
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 305
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 141
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 49
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تفسیر قرآن ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آمیختگی ترجمه و تفسیر، تفاسیر تابعین تابعین، تفاسیر تک نگار، تفاسیر عصر جدید، تفاسیر عصر کهن، تفسیر اجتهادی، تفسیر اجمالی قرآن، تفسیر اِعراب، تفسیر باطنی، تفسیر پلورالیستی قرآن، تفسیر تبیینی قرآن، تفسیر تحلیلی، تفسیر تدبری قرآن، تفسیر تمسکی قرآن، تفسیر در عصر تابعین، تفسیر در عصر تدوین، تفسیر در عصر نبی صلی الله علیه و آله، تفسیر درایی، تفسیر زبدة البیان، تفسیر سکولاریستی قرآن، تفسیر سیستمی، تفسیر عبدالله بن عباس، تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر لفظی قرآن، تفسیر لیبرالیستی قرآن، تفسیر مأثور، تفسیر مجمل به مبین، تفسیر مطلق به مقید، تفسیر معتزلیان جدید، تفسیر معنا ( تفسیر اعراب )، تفسیر معنوی قرآن، تفسیر موضوع ( مجعول )، تفسیر وجوه قرآن
- به لحاظ شیوه وسبک:
- تفسیر ترتیبی، تفسیر مزجی، تفسیر موضوعی
- به لحاظ طبقات تفسیری:
- تفسیر اهل بیت ( ع )، تفسیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، تفسیر تابعین، تفسیر دوران نهضتهای اصلاحی، تفسیر صحابه، تفسیر عصر جدید
- به لحاظ ظهروبطن قرآن:
- تفسیر باطن قرآن، تفسیر ظاهر قرآن
- به لحاظ فرق ومذاهب:
- تفسیر اهلسنت، تفسیر باطنیه، تفسیر خوارج، تفسیر شیعه، تفسیر متصوفه
- به لحاظ نگرش وگرایش تفسیری:
- تفسیر اجتماعی، تفسیر اخلاقی، تفسیر ادبی، تفسیر اشاری، تفسیر به رأی ( علوم قرآنی )، تفسیر بیانی، تفسیر پوزیتیویستی، تفسیر تاریخی، تفسیر تربیتی، تفسیر رمزی، تفسیر عرفانی، تفسیر علمی ( علوم قرآنی )، تفسیر فقهی، تفسیر فلسفی ( علوم قرآنی )، تفسیر کلامی
وابسته
- آداب تفسیر قرآن، آراء تفسیری، اسرائیلیات در تفسیر، اقطاب اسرائیلیات، اقطاب وضّاعین، اولین مدون تفسیر، تأویل قرآن ( علوم قرآنی )، تدوین تفسیر قرآن، تفاسیر قرآن، تفسیر پذیری قرآن، تفسیر نگاری، تنزیل قرآن، توقیفیت تفسیر قرآن، جری و تطبیق، روایات تفسیری، روشهای تفسیری، سیاق عام، شرافت تفسیر قرآن، طرق تفسیری، غرایب تفسیر، فضیلت تفسیر قرآن، قواعد تفسیر، مبادی تفسیر، مدارس تفسیر قرآن، مراتب تفسیر، مراحل تفسیر، مصادر نقلی تفسیر، مفسران، مقدمات تفسیر، مکاتب تفسیری، منابع تفسیر
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر قرآن ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه تفسیر قرآن ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با قرآن : صفحه 20، 29
- آنچه باید از قرآن بدانیم جلد 2 : صفحه 4، 8، 13
- اسلام و هنر : صفحه 309
- اعجاز قرآن : صفحه 173
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه (192_193)، 194، 195، 197
- الاعجاز البیانی للقرآن : صفحه 29
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 13، 14، 16، 311، 345
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 146، (147-148)، 148، 149، 159، 160، 164، 169، 170، 171، 176
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 11، 267، 269، 396، 397، 398
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 8، 13، 15، 19، 22، 26
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 103، 337
- الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه 26، (31_37)
- القرآن فی الاسلام : صفحه 69، 80
- الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 257
- برهان روشن (البرهان علی عدم تحریف القرآن) : صفحه 39
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (78-79)
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 19
- تاریخ تفسیر : صفحه 29
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 305
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 223
- علوم القرآن : صفحه 216، 224، 226، 248، 251، 255، 262، 265، 267، 283، 287، 296، 302، 303، 322، 326، 332، 338
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 49، 141
- لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 5
- مجله وقف میراث جاویدان جلد 1 : صفحه 18
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 11 : صفحه 47، 265، 350
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 2 : صفحه 15، 159، 185، 206، 228، 315
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 129، 161، 189، 247
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه (103_120)، 107، 110، 111، 112، 114، 117، 119، 131
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 5 : صفحه 24، 178
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 76، 81، 83، 102، 217، 236، 265، 266
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9 : صفحه 5، 134، 154
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 4، 7، 8، 13، 25، 27، 58