تفسیر موضوعی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تفسیر موضوعی : تبیین دیدگاه قرآن در باره موضوعی خاص با استفاده از مجموع آیات مرتبط
تفسیر موضوعی یکی از انواع تفسیر قرآن است که به شکلی غیر ترتیبی قرآن را تفسیر می‌کند. در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که در باره یک موضوع در سراسر قرآن‌مجید در حوادث و مناسبت‌های گوناگون نازل شده است، جمع آوری و جمع بندی و از مجموع آن‌ها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می‌شود.
تفسیر موضوعی را بر سه قسم دانسته‌اند:
1. تفسیر کلمه‌ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آن‌ها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه 'حق' یا کلمه 'ولاء'.
2. بررسی موضوعی خاص در یک سوره؛ مثلاً بررسی 'خداشناسی' در سوره حمد.
3. بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته‌اند، مانند: بررسی آیات 'جهاد' یا 'معاد' یا 'اخلاق' در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد.
در باره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم (ص) دارد، اما اصطلاح 'تفسیر موضوعی' در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
برای تفسیر موضوعی فواید ذیل را می‌توان برشمرد:
1. رفع ابهام‌هایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم می‌خورد؛ مانند: متشابهات قرآن.
2. آگاهی از ویژگی‌ها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن.
3. به دست آوردن یک تفسیر جامع در باره موضوعاتی مانند توحید، معاد، عبادات، جهاد و حکومت اسلامی.
4. به‌دست آوردن اسرار و پیام‌های تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر.
نیز ر.ک:تفاسیر موضوعی.
منابع
- اصول التفسیر و مناهجه : صفحه 68
- پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن : صفحه (20-31)
- علوم القرآن : صفحه (342-348)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تفسیر موضوعی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- تفسیر موضوعی اجتماعی، تفسیر موضوعی ادبی، تفسیر موضوعی استقرایی، تفسیر موضوعی برون گرا، تفسیر موضوعی درون گرا، تفسیر موضوعی سیستمی، تفسیر موضوعی علمی، تفسیر موضوعی غیر سیستمی، تفسیر موضوعی گزینشی
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر موضوعی به زیرصفحه تفسیر موضوعی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصول التفسیر و مناهجه : صفحه 68
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) : صفحه 6
- علوم القرآن : صفحه (342-348)
- علوم القرآن : صفحه 343، 345، 346
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 11 : صفحه 34، 38
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 140
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 22، 23، 49، 128، 129، 130، 131، 132، 142، 144، 145، 150، 151، 152، 153، 154، 155، 156، 157، 161، 167، 168، 169، 170، 171، 172
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 9 : صفحه 96، 124، 125، 233، 234، 278
- پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن : صفحه (20-31)