تفسیر خوارج
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تفسیر خوارج : تفسیر بر اساس عقاید فرقه خوارج
کلمه 'خوارج' جمع و از ریشه 'خروج' به معنای بیرون شدن، قیام کردن، سرکشی و طغیان، و از نظر اصطلاح تاریخی نام فرقه‌ای باطل است که بر امام علی (ع) شوریدند و از فرمان حضرت سرپیچی کردند. وجه تسمیه آن‌ها به این نام همین امر است.
خوارج اعتقادات خاصی دارند؛ از آن جمله:
1. نفی لزوم امامت؛ 2. اعتقاد به کفر کسی که گناهان کبیره انجام می‌دهد؛ 3. وجوب بدون قید و شرط امر به معروف و نهی از منکر.
خوارج مردمانی متعصب، تنگ‌نظر، کوته‌بین، مقدس‌نما، خشن، مستبد، عجول و شتابزده بودند. اینان تحت تأثیر این خصلت‌های ناپسند و با پیش‌داوری‌های فرقه‌ای قرآن را تفسیر کرده‌اند؛ مثلاً چون به نفی حکومت و امامت معتقد بودند، آیه: «إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلّهِ» (انعام // 57) را بر اساس رأی شخصی خود چنین تفسیر کردند که 'حکومت مختص خداوند است'.
و همچنین مرتکب گناهان‌کبیره را کافر می‌دانند. در باره آیه 97 سوره آل‌عمران گفته‌اند: تارک حج کافر است، و در باره آیه 87 سوره یوسف نیز گفته‌اند: فاسق که از رحمت خدا مأیوس است، کافر است.
جمود خوارج و اکتفا به ظواهر آیات قرآن‌کریم به حدی بود که به احادیث نبوی که برخی از آنان ناسخ یا مخصص برخی عمومات قرآنی هستند، التفاتی نداشتند و مبنای کار خویش را حدیثی از پیامبر (ص) معرفی می‌کردند که پیامبر (ص) امر کرده‌اند روایات ایشان به قرآن عرضه و آن‌چه با قرآن مغایرت دارد کنار گذاشته شود.
نیز ر.ک:تفاسیر خوارج، مفسران خوارج.
منابع
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (210-227)
- مذاهب التفسیرالاسلامی : صفحه 287
- التفسیر و المفسرون : صفحه (324-364)
- المفسرون حیاتهم و منهجهم : صفحه (350-351)