ادله
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادله : وسایل استنباط حجّت شرعی یا حکم شرعی واقعی
ادله، جمع دلیل و در لغت به معنای مرشد و راهنما است. در اصطلاح اصولی‌ها، دلیل به چیزی گفته می‌شود که قابلیت استنباط حکم شرعی از آن وجود دارد؛ به بیان دیگر، وسیله‌ای است که مجتهد را - وجداناً یا تعبداً - به حکم واقعی می‌رساند.
این تعریف شامل ادله قطعی و ظنی معتبر (امارات) می‌گردد، اما اصول عملی را در بر نمی‌گیرد، زیرا این اصول به منظور تعیین وظیفه عملی مکلف در حالت شک به کار می‌رود.
برخی از اصولی‌ها حکم شرعی را اعم از حکم واقعی و ظاهری معنا کرده‌اند [۱] . بر اساس این نظریه، اصول عملی نیز ما را به حکم ـ هر چند ظاهری ـ می‌رساند. شاید تقسیم ادله به ادله اجتهادی (ادله قطعی و امارات) و ادله فقاهتی (اصول عملی) بر همین مبنا باشد، زیرا دلیل اجتهادی مصدر و ریشه حکم واقعی است ـ چه با احراز وجدانی از طریق قطع و چه با احراز تعبدی از راه اماره ـ و دلیل فقاهتی، مصدر و ریشه حکم ظاهری است (در صورتی که مؤدای اماره را حکم ظاهری بدانیم) .
اگر دلیل را به ' آن چه که مکلف را به حجت می‌رساند '، معنا کنیم، شامل اصل عملی و امارات، هر دو، می‌شود، زیرا هر دو، در این امر مشترک‌اند که باعث اثبات تنجیز و تعذیر (حجیت) در برابر حکم واقعی می‌گردند.
در اصطلاح مشهور اصولیون، دلیل، همان اماره است.
پانوشت
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 3
- الفوائد الحائریة : صفحه 49
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 1 : صفحه 24
- مبادی اصول الفقه : صفحه 17
- کتاب التعریفات : صفحه 46
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ادله» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- ادله اربعه ( اصول فقه )، ادله استقرایی، ادله برهانی، امارات ( اصول فقه )، ظواهر الفاظ، قول لغوی
- به لحاظ ایجادقطع وظن:
- ادله قطعی
- به لحاظ عنوان اولی وثانوی:
- ادله اوّلی، ادله ثانوی
- به لحاظ فعلیت وعدم فعلیت:
- ادله شأنی، ادله فعلی
- به لحاظ مصادیق:
- استحسان ( اصول فقه )، استقرا ( اصول فقه )، ذرایع، سیره، شرایع گذشته، شهرت ( اصول فقه )، عرف ( اصول فقه )، قیاس ( اصول )، مذهب صحابی ( اصول فقه )، مصالح مرسله ظنّی
- به لحاظ منشأدلیل:
- ادله شرعی
- به لحاظ وسیله ابراز:
- ادله لفظی، ادله لُبّی
وابسته
- ترتیب ادله، حجت ( لغت )، حجت ( منطق )، حجیت ( اصول فقه )، دلیل مجهول بر امت، سببیت ( امارات )، طریقیت، قواعد ( اصول فقه )، مذاق شریعت، مناسبت حکم و موضوع، نقض ( اصول فقه )
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ادله به زیرصفحه ادله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 3
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 439
- اصطلاحات الاصول : صفحه 114، 115، 134
- اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 278
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 16
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 13، 18، 19
- اصول الفقه جلد 3 : صفحه 18
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 10
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 28، 41، 86، 91
- التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 1 : صفحه 24
- التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه 182
- الحاشیة علی استصحاب القوانین : صفحه 122
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 143، 192
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 7
- الفوائد الحائریة : صفحه 49، 502
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 49، 52
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 87
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 21، 25
- المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 10، 12، 119، 121
- المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 109، 129
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 10، 109، 110
- الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 70
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 21، 32
- تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 48
- تقریرات اصول : صفحه 123
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 46
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 42، 68، 72، 185، 193، 195
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 59
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 86، 89
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 252
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 296، 309
- کتاب التعریفات : صفحه 46
- کفایة الاصول : صفحه 430
- مبادی اصول الفقه : صفحه 17
- مبادی فقه و اصول : صفحه 15
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 281
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 7
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 244
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 291
- معارج الاصول : صفحه 48
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 189، 201، 423