ادله اربعه ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ادله اربعه ( اصول فقه ) : منابع فقه؛ قرآن، سنّت معصوم «ع»، عقل و اجماع
ادله اربعه عبارت است از: کتاب خدا، سنت معصوم (ع) ، عقل و اجماع، که بیشتر علمای اهل سنت و شیعه آن را به عنوان منابع فقه و مصادر تشریع پذیرفته‌اند و هر یک از آنها به عنوان دلیلی معتبر برای استنباط احکام شرعی محسوب می‌گردد. این چهار منبع در اصطلاح فقها و اصولیون ' ادله اربعه ' نامیده می‌شود، هر چند برخی از اهل سنت به جای عقل، از قیاس نام برده‌اند [۱] .
مشهور اصولیون، ادله اربعه را به قید دلیل بودن و صاحب فصول، مطلق ادله اربعه را موضوع علم اصول دانسته‌اند.
بدون شک، قرآن مجید اولین منبع احکام و مقررات اسلام است، البته آیات قرآن منحصر در احکام و مقررات عملی نیست، بلکه در قرآن صدها گونه مسئله طرح شده، ولی بخشی از آیات ـ حدود پانصد آیه از مجموع آیات قرآن ـ به احکام اختصاص یافته و به نام ' آیات الاحکام ' معروف شده است.
سنت، به معنای گفتار، کردار و یا تأیید (تقریر) معصوم (ع) است که در مورد حجیت آن از نظر کلی بحثی نیست و مخالفی وجود ندارد.
اختلافی که در مورد سنت وجود دارد آن است که آیا تنها سنت نبوی (ص) حجت است یا سنت روایت شده از ائمه (ع) هم حجت است. شیعه هر دو را حجت می‌داند، اما اهل سنت تنها سنت نبوی را حجت می‌داند.
اجماع، به معنای اتفاق آرای علمای اسلام در یک مسئله است. از دیدگاه علمای شیعه، اجماع از آن نظر حجت است که کشف کننده قول معصوم (ع) می‌باشد و اتفاق، به خودی خود اصالت ندارد؛ به خلاف نظر اهل سنت که اتفاق علما یا اهل حل و عقد در نظر آنها اصالت دارد.
اما حجیت عقل، از نظر شیعه به خاطر قطعی و یقینی بودن احکام آن است و حجیت قطع ذاتی است.
پانوشت
منابع
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه (19-26)
- اصول الفقه : صفحه 239
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 16
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ادله اربعه ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ادله اربعه ( اصول فقه ) به زیرصفحه ادله اربعه ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه (19-26)
- اصول الاستنباط : صفحه 17
- اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 279
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 65
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 417
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 13، 15، 16، 17، 115
- اصول الفقه : صفحه 239
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 355
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 256
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 26
- الفوائد الحائریة : صفحه 96
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 23
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 31، 109
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 29
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 36
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 717
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 26، 28
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 345