ذرایع
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ذرایع : وسایل و اسباب رسیدن به حکم شرعی
ذرایع جمع ذریعه و در لغت به معنای وسیله است. این واژه از اصطلاحات رایج میان علمای اهل سنت است و آنان در معنای اصطلاحی آن اختلاف کرده‌اند؛ برخی هم چون ' شاطبی ' گفته‌اند: ' ذریعة ' به معنای وسیله قرار دادن چیز دارای مصلحت است برای رسیدن به چیزی که دارای مفسده است '. و یا این که گفته‌اند: ذریعة چیزی است که برای رسیدن به شیء ممنوع و مفسده دار، وسیله قرار می‌گیرد.
اما بعضی دیگر تعریف بالا را صحیح ندانسته و گفته‌اند: ذریعة به هر وسیله‌ای گفته می‌شود ـ چه به مفسده منتهی گردد و چه به مصلحت ـ به همین دلیل، تعریف قبلی را فقط ناظر به ' ذرایع محرمة ' دانسته‌اند.
سپس در صدد ارایه تعریف بهتر برآمده و گفته‌اند: ' الذریعة ما کان وسیلة و طریقا الی الشیء؛ ذریعه به معنای چیزی است که وسیله برای رسیدن به چیزی دیگر گردد '.
این تعریف شامل ' سد ذرایع ' و ' فتح ذرایع ' می‌گردد.
آن گاه در پاسخ این اشکال که ' الشیء ' عمومیت داشته و هر وسیله‌ای را شامل می‌گردد، چه انسان را به حکم شرعی برساند و چه نرساند، گفته‌اند: به قرینه این که از ذریعة در بحث احکام شرعی سخن به میان آمده است، از کلمه ' شیء ' امور شرعی به ذهن تبادر می‌کند.
برخی دیگر می‌گویند: ذریعه یعنی هر وسیله‌ای که باعث رسیدن به احکام پنج گانه (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) گردد.
منابع
- اصول الفقه الاسلامی جلد 2 : صفحه 876
- اصول الفقه الاسلامی جلد 2 : صفحه 873
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 373
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 369
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 213
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 541
- اصول الفقه : صفحه 268
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 408
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ذرایع» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ذرایع به زیرصفحه ذرایع/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.