عملکردها

تکلم ( فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

تکلّم

تکلّم: سخن گفتن.

از آن در بابهای طهارت، صلات، حج، نکاح و قضاء به مناسبت سخن رفته است.

تکلّم در فقه یا به اعتبار انطباق عنوانی از عناوین خاص، موضوع حکم قرار گرفته است - مانند تکلّم به اعتبار انطباق عنوان ارشاد جاهل) ر ارشاد (یا امر به معروف و نهی از منکر) ر امر به معروف و نهی از منکر (بر آن، که با شرایطی واجب می‏شود. تکلّم به عنوان دعا) ر دعا (و ذکر) ر ذکر (مستحب و به عنوان غیبت) ر غیبت (و تهمت) ر بهتان (حرام است - و یا به اعتبار خود تکلّم. احکام قسم نخست در عناوین خاصّ خود مطرح خواهد شد. در این جا به احکام قسم دوم اشاره می‏کنیم.

حکم: تکلّم بنفسه امری مباح است؛ لیکن به سبب عروض حالاتی، احکام دیگری می‏یابد که بدان اشاره می‏شود.

تکلّم حرام: سخن گفتن در اثنای خطبه نماز جمعه بنابر مشهور، حرام است1) ر نماز جمعه (. برخی تکلّم بین اقامه) ر اقامه (و بعد از اقامه و نیز در نماز جماعت برای نمازگزاران بعد از شنیدن »قَدْ قامَتِ الصَّلاة« را حرام دانسته‏اند. البتّه تکلّم به کلام مرتبط با نماز مانند تقدیم امام و تسویه صفوف را از حکم یادشده استثنا کرده و آن را جایز دانسته‏اند. 2

تکلّم مکروه: سخن گفتن در موارد زیر مکروه است: هنگام تخلّی3) ر تخلّی (، در تشییع جنازه، 4 نزد محتضر) ر احتضار (افزون بر مقدار نیاز، 5 در اثنای استخاره6) ر استخاره (، نسبت به امور دنیوی در

مسجد، 7 بین نافله‏های مغرب، 8 در اثنای اذان و بنابر مشهور بین اقامه و بعد از اقامه و نیز برای نماز گزاران در نماز جماعت بعد از شنیدن »قَدْ قامَتِ الصَّلاة«، 9 در اثنای خطبه جمعه بنابر قولی، 10 در حال سعی) ر سعی (، در حال شنیدن قرآن، 11 هنگام طواف12) ر طواف (و آمیزش، 13 پرگویی، 14 تکلّم با زنان در غیر موارد ضرور، 15 سخن گفتن زن با غیر محارم جز به مقدار نیاز. 16

دیه تکلّم: اگر کسی به سبب جنایتی قوّه تکلّم دیگری را از بین ببرد، به‏گونه‏ای که نتواند هیچ یک از حروف معجم را - که بنابر قول مشهور 28 حرف عربی است - تلفظ نماید، دیه کامل بر جانی ثابت می‏شود و اگر تنها توانایی تلفظ بخشی از حروف را نداشته باشد، دیه به نسبت ثابت می‏شود. 17

آثار تکلّم: تکلّم دارای آثاری است از قبیل بطلان نماز در صورت تکلّم عمدی در اثنای آن، 18 و وجوب دو سجده سهو) ر سجده سهو (در صورت تکلّم سهوی. 19

1. الحدائق‏الناضرة 96 /10؛ جواهر الکلام 2 292 /11. جواهر الکلام 4 73 /2. 3 100 - 98 /9. العروة الوثقی 6 376. 5 419 /1. جواهر الکلام 7 162 /12. العروة الوثقی 8 600 /1. جواهر الکلام 9 24 /7. الحدائق الناضرة 427 /7؛ جواهر الکلام 10 99 - 97 /9. جواهر الکلام 11 295 - 292 /11. نزهة الناظر/ 12 44 - 43. جواهرالکلام 14 60 /29. 13 369 /19. وسائل الشیعة 16 197 /20. 15 196 /12. جواهر الکلام 17 99 /29. مبانی تکملة المنهاج 289 /2 و 18 362 - 361. جواهر الکلام 431. 19 265 /12.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 608

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تکلم ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

افعال گفتاری ( فقه )، حرف ( سخن )، سخن ( فقه )، قَوْل، کلام ( فقه )، گفتار ( فقه )، نطق ( عمل )

اعم

افعال جوارحی ( فقه )

اخص

اخفات، استثناء ( فقه )، استرجاع ( گفتن انا لله ...)، الفاظ فتوا، تجوید ( فقه )، تحدیل، تحذیر، تشویق، تفدیه به پدر، تکلم بعد نماز عشا، تکلم بعد نماز مغرب، تکلم در ذات خدا، تلعثم، تلفظ، تلقین ( فقه )، توریه ( فقه )، جدال (مراء )، جواب، حذار، حذف ( حرف یا کلمه )، حکایت، حَدْر، خُطبه، ذکر ( گفتن )، ذکر ( یاد خدا )، راست گویی، رفع صوت، شِعْر، صحبت با نامحرم، صیغه ( عام )، قرائت ( فقه )، قول معصوم(ع)، کلام زور، کلام نرم، گفتن الصلاه، مذمت، مرثیه ( فقه )، مناظره معتکف
به لحاظ اذان و اقامه:
تثویب در اذان، تثویب در اقامه، تکلم بعد از اقامه، تکلم بین اذان و اقامه، تکلم در اذان، تکلم در اقامه، گفتن بعض اذان
به لحاظ صراحت وغیرآن:
تصریح، تعریض ( فقه )
به لحاظ کراهت:
تکلم در آمیزش، تکلم در تخلّی، تکلم در تشییع، تکلم در خطبه جمعه، تکلم در طواف
به لحاظ مسجد:
تکلم دنیوی در مسجد، تکلم عجمی در مسجد، تکلم غیر عربی در مسجد
به لحاظ نماز:
تکلم بین تکبیرات عیدین، تکلم نمازگزار

وابسته

انکار زبانی، ترادف ( فقه )، ترک کلام، سحر به کلام

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تکلم ( فقه ) به زیرصفحه تکلم ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 34 : صفحه 79
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 35 : صفحه 111
  • تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 245
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 608
  • مجمع الفائدة و البرهان جلد 3 : صفحه 55
  • مهذب الاحکام جلد 7 : صفحه 180