عملکردها

تجوید ( فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

تجوید

تجوید: صحیح و نیکو ادا کردن حروف در چارچوب قواعد تجویدی در تلاوت قرآن کریم.

تجوید عبارت است از دادن حقّ هر حرف به آن حرف با ادای آن از مخرجش و رعایت صفت آن از قبیل: همس، جهر، استعلا، اطباق، شدّت، رخاوت و قلقله و نیز رعایت ادغام و احکام وقف. از این عنوان به مناسبت در باب صلات سخن رفته است.

حکم: رعایت آن مقدار از قواعد تجویدی که تلفّظ صحیح حرف نزد عرب متوقّف بر آن باشد در نماز واجب است، مانند ادای حرف از مخرج آن، مدّ واجب) ر مدّ (، ادغام صغیر در مثل کلمه »مَدَّ« و »رَدَّ«، ادغام »لام« در حروف شمسی و اظهار آن در حروف قمری، حذف همزه وصلِ واقع در وسط کلمه و اثبات و عدم حذف همزه قطع.

برخی، معیار صحّت را صدق تلفّظ به حرف نزد عرف عرب دانسته‏اند گرچه از نظر قواعد تجویدی از مخرج خود ادا نشده باشد؛ هرچند برخی دیگر، تحقّق خارجی آن را بعید دانسته‏اند. 1

در اینکه ترک وقفِ به حرکت و وصلِ به سکون در نماز واجب است یا نه اختلاف می‏باشد. 2

رعایت مُحَسَّنات قواعد تجویدی، مانند اِماله، اشباع، تفخیم، ترقیق، همس، جهر، استعلا، اِطباق و انواع وقفها) لازم، حسن، جایز و... (در نماز واجب نیست؛ 3 بلکه استحباب رعایت وقفهای یادشده و نیز صفات حروف همچون همس و جهر از سوی برخی مورد اشکال قرار گرفته است. 4 حتّی برخی احتیاط را در ترک ادغام کبیر) ر ادغام (دانسته‏اند. 5

حرف یا کلمه‏ای که در نماز غلط تلفّظ شده، واجب است درست گفته شود و در صورت توجّه به غلط بودن آن و عدم اصلاح پیش از دخول در رکن مانند رکوع، نماز باطل می‏شود. 6 همچنین اگر کلمه‏ای را به عمد غلط تلفّظ کند موجب بطلان نماز می‏گردد هرچند آن را اصلاح نماید. 7

1. جواهر الکلام 287 - 286 /9؛ العروة الوثقی) و حواشی (2 655 - 653 /1. جواهر الکلام 299 /9؛ العروة الوثقی) و حواشی (3 653 /1 و 4. جواهر الکلام 400 - 395 /9؛ العروة الوثقی 5 656 - 655 /1. العروة الوثقی) و حواشی (652. 6 656 /1؛ مهذب الاحکام 7 317 /6. جواهر الکلام 287 - 286 /9؛ مهذب الاحکام 317 /6.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 363

اصطلاح‌نامه

اعم

تکلم ( فقه )

اخص

اشمام ( فقه )، رَوْم
به لحاظ اجزا:
ادغام ( فقه )، اماله ( تجوید )، اِعراب، بناء ( مقابل اعراب )، ترتیل ( فقه )، تفخیم ( تجوید )، جهر ( تجوید )، مخارج حروف ( فقه )، مَدّ (تجوید)، وقف ( تجوید )
به لحاظ محل:
تجوید در قرائت قرآن، تجوید در نماز

منابع

  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 10 : صفحه 177
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه 291
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 363
  • مهذب الاحکام جلد 6 : صفحه 336
  • مهذب الاحکام جلد 7 : صفحه 137