تجوید ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تجوید
تجوید: صحیح و نیکو ادا کردن حروف در چارچوب قواعد تجویدی در تلاوت قرآن کریم.
تجوید عبارت است از دادن حقّ هر حرف به آن حرف با ادای آن از مخرجش و رعایت صفت آن از قبیل: همس، جهر، استعلا، اطباق، شدّت، رخاوت و قلقله و نیز رعایت ادغام و احکام وقف. از این عنوان به مناسبت در باب صلات سخن رفته است.
حکم: رعایت آن مقدار از قواعد تجویدی که تلفّظ صحیح حرف نزد عرب متوقّف بر آن باشد در نماز واجب است، مانند ادای حرف از مخرج آن، مدّ واجب) ر مدّ (، ادغام صغیر در مثل کلمه »مَدَّ« و »رَدَّ«، ادغام »لام« در حروف شمسی و اظهار آن در حروف قمری، حذف همزه وصلِ واقع در وسط کلمه و اثبات و عدم حذف همزه قطع.
برخی، معیار صحّت را صدق تلفّظ به حرف نزد عرف عرب دانستهاند گرچه از نظر قواعد تجویدی از مخرج خود ادا نشده باشد؛ هرچند برخی دیگر، تحقّق خارجی آن را بعید دانستهاند. 1
در اینکه ترک وقفِ به حرکت و وصلِ به سکون در نماز واجب است یا نه اختلاف میباشد. 2
رعایت مُحَسَّنات قواعد تجویدی، مانند اِماله، اشباع، تفخیم، ترقیق، همس، جهر، استعلا، اِطباق و انواع وقفها) لازم، حسن، جایز و... (در نماز واجب نیست؛ 3 بلکه استحباب رعایت وقفهای یادشده و نیز صفات حروف همچون همس و جهر از سوی برخی مورد اشکال قرار گرفته است. 4 حتّی برخی احتیاط را در ترک ادغام کبیر) ر ادغام (دانستهاند. 5
حرف یا کلمهای که در نماز غلط تلفّظ شده، واجب است درست گفته شود و در صورت توجّه به غلط بودن آن و عدم اصلاح پیش از دخول در رکن مانند رکوع، نماز باطل میشود. 6 همچنین اگر کلمهای را به عمد غلط تلفّظ کند موجب بطلان نماز میگردد هرچند آن را اصلاح نماید. 7
1. جواهر الکلام 287 - 286 /9؛ العروة الوثقی) و حواشی (2 655 - 653 /1. جواهر الکلام 299 /9؛ العروة الوثقی) و حواشی (3 653 /1 و 4. جواهر الکلام 400 - 395 /9؛ العروة الوثقی 5 656 - 655 /1. العروة الوثقی) و حواشی (652. 6 656 /1؛ مهذب الاحکام 7 317 /6. جواهر الکلام 287 - 286 /9؛ مهذب الاحکام 317 /6.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 363
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- اشمام ( فقه )، رَوْم
- به لحاظ اجزا:
- ادغام ( فقه )، اماله ( تجوید )، اِعراب، بناء ( مقابل اعراب )، ترتیل ( فقه )، تفخیم ( تجوید )، جهر ( تجوید )، مخارج حروف ( فقه )، مَدّ (تجوید)، وقف ( تجوید )
- به لحاظ محل:
- تجوید در قرائت قرآن، تجوید در نماز