جدال (مراء )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ جدال (مراء )

◄ جدال حرام

◄ جدال روزه دار

◄ جدال مباح

◄ جدال مستحب

◄ جدال معتکف

◄ جدال مکروه

◄ جدال واجب

توضیح مفهومی

جدال

جدال: درگیری در مقام گفت‌و‌گو ) مِراء(/ گفتن »بَلی واللَّه« یا »لا وَاللَّه« برای اثبات یا نفی مطلبی.

از جدال به معنای نخست در باب صوم و اعتکاف سخن رفته است.

جدال یا به قصد احقاق حق و ردّ باطل انجام می‏گیرد، یا به قصد اظهار فضل و چیرگی بر طرف مقابل. قسم اوّل، پسندیده، بلکه از برترین طاعات است؛ 1 ولی نوع دوم حرام است. 2

برخی، جدال را به لحاظ حکم تکلیفی به پنج قسم تقسیم کرده‏اند:

1. جدال واجب، و آن جدالی است که به قصد احقاق حق و از بین بردن باطل صورت می‏گیرد و دفع منکر و اقامه واجب متوقف بر آن است.

2. جدال مستحب، که به قصد یاد شده در جدال واجب انجام می‏شود و برپایی عمل مستحب و جلوگیری مکروه منوط به آن است.

3. جدال مباح، که با غرض اظهار حق - بدون آنکه برای جدال کننده یا دیگری نفعی دینی متصور باشد و توأم با رفتار قبیح نیز نباشد - انجام می‏گیرد، مانند نقد سخن کسی به جهت غلط ادا کردن آن از نظر ادبی.

4. جدال مکروه، که همچون جدال مباح، فاقد نفعی دینی است؛ لیکن احتمال می‏رود بحث به ارتکاب رفتاری قبیح کشیده شود.

5. جدال حرام، که با غرض به زانو درآوردن طرف و رسوا کردن او و اظهار چیرگی و مانند آن انجام می‏گیرد، یا آنکه مستلزم ترک واجبی می‏گردد؛ بلکه هر بگو مگویی که فاقد غرض صحیح و اظهار حق می‏باشد. 3

جدال از محرمات اعتکاف) ر اعتکاف (شمرده شده است. 4 برخی گفته‏اند: با اینکه جدال مطلقا حرام است، لیکن شمردن آن از محرمات اعتکاف، از جهت تشدید حرمت آن در حال اعتکاف است؛ 5 چنان که حرمت و کراهت جدال در حال روزه شدت می‏یابد. 6

واژه جدال به مفهوم دوم در قرآن کریم به کار رفته است7 و از آن در باب حج سخن گفته‏اند.

جدال از محرمات احرام است) ر احرام (. در تحقق جدال، قسم خوردن به نام جلاله »اللَّه« به شکل یاد شده در شناسه کفایت می‏کند؛ لیکن در چند امر اختلاف است که عبارتند از:

1. کلمه »لا« و »بلی« در تحقق جدال معتبر است یا نه؟

2. قسم خوردن، باید تنها با لفظ »اللَّه« باشد یا با مرادف آن در هر زبانی مانند لفظ »خدا« کفایت می‏کند؟

3. قسم باید تنها با نام جلاله باشد یا سایر اسماء الهی، مانند رحمان، رحیم و خالق آسمانها و زمین نیز کافی است؟

4. قسم باید با گفتن »لا واللَّه« و »بلی واللَّه« هر دو باشد یا گفتن یکی از آن دو نیز کفایت می‏کند؟

5. قسم باید در حال خصومت و دعوا باشد یا بدون خصومت نیز حرام است؟

جدال در حال ضرورت جهت اثبات حقّی یا ابطال باطلی جایز است، لیکن سقوط یا عدم سقوط کفّاره در این صورت اختلافی است. 8

کفّاره یک بار جدال به دروغ در حال احرام بنابر مشهور، یک گوسفند؛ دو بار، یک گاو؛ و سه بار، یک شتر؛ و سه بار جدال راست، یک گوسفند است و کمتر از آن کفّاره ندارد؛ لیکن بنابر قول برخی استغفار و توبه از آن واجب است. 9

1. جواهر الکلام 2 203 /17. مسالک الافهام 110 - 109 /2؛ الحدائق الناضرة 494 /13؛ مستند الشیعة 3 569 /10. مجمع الفائدة 399 - 394 /5؛ غنائم الایّام 4 254 - 253 /6. جواهر الکلام 5 203 /17. مسالک الافهام 6 110 - 109 /2. العروة الوثقی 7 589 /3. بقره/ 8 197. جواهر الکلام 364 - 359 /18؛ مناسک حج) مراجع (/ 174 - 173 م 376 - 373؛ مصباح الهدی 9 565 - 562 /12. جواهر الکلام 424 - 420 /2.