عملکردها

توریه ( فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها

توضیح مفهومی

توریه

توریه: گفتن کلامی و اراده کردن خلاف معنای ظاهر آن.

توریه عبارت است از آنکه انسان در مقام پنهان کردن واقع از شنونده یا مخاطب، کلامی بگوید که مراد وی از آن، معنایی غیر از مفهوم ظاهری آن کلام باشد و این، گاه در لفظ مفرد است - مانند آنکه از لفظ مشترک) اعم از لفظی و معنوی (فردِ دور از ذهن را اراده کند؛ به عنوان مثال، مقصود گوینده از »ما« در جمله »ما لِفُلانٍ عِنْدی وَدیعَةٌ« »ما«ی موصوله باشد نه نافیه یا مراد از »لباس« در »ما لَهُ عِنْدی لِباسٌ« شب یا زن باشد - و گاه در جمله) اِسناد (مانند آنکه بگوید: فلانی نزد من امانتی نگذاشته است و مرادش پنجاه سال پیش باشد یا بگوید: فلان کار را نکردم و منظورش در غیر مکان یا زمانی که آن را انجام داده است باشد. از این عنوان در ابواب مختلفی نظیر تجارت، طلاق و یمین به مناسبت سخن رفته است.

حکم: در جواز توریه به طور مطلق یا تنها در صورت ضرورت، اختلاف است و نیز در فرض وجود مصلحت لازم در دروغ گفتن آیا در صورت امکانِ توریه، توریه واجب، و دروغ گفتن حرام می‏شود یا دروغ گفتن با وجود مصلحت در آن حتی با امکان توریه جایز می‏باشد؟ مسئله محلّ اختلاف است. 1

نمونه‏هایی از موارد مشروعیت توریه: چنانچه رهایی مؤمنی یا بازگرداندن مال مظلومی و یا دفع ستم از انسانی یا مال و یا عِرض او متوقّف بر دورغ گفتن باشد در صورتی که امکان توریه وجود داشته باشد بنابر قول برخی واجب است توریه شود و در صورت عدم امکان، قسم دروغ، جایز بلکه واجب است. 2 برخی بر وجوب توریه در این صورت اشکال کرده3 و برخی، آن را واجب ندانسته‏اند. 4

هرگاه کسی علیه دیگری مدّعی طلبی باشد که وی آن را ادا کرده و یا طلبکار او را ابراء) ر ابراء (نموده است و مُدَّعیعَلَیه از این بیم داشته باشد که ادعای ابراء یا ادای دین به دلیل نداشتن بیّنه) ر بیّنه (منتقل به قسم شود و مدّعی با قسم طلب ادعایی خود را بگیرد، جایز است اصل

طلب او را انکار کند و بر آن قسم بخورد به شرط آنکه توریه نماید تا دروغ لازم نیاید. 5

1. جامع المقاصد 27 /4؛ مسالک الافهام 207 /9؛ جواهر الکلام 2 73 - 72 /22. المراسم العلویة/ 188؛ شرائع الإسلام 402 /2؛ قواعد 188 /2؛ جامع المقاصد 27 /4؛ الروضة البهیة 3 235 /4. نهایة المرام 4 341 /2. جواهر الکلام 73 /22 و 205 - 204 /32. 5 343 - 342 /35.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 662

اصطلاح‌نامه

اعم

تکلم ( فقه )

اخص

توریه در ارتداد
به لحاظ حکم تکلیفی:
توریه حرام، توریه واجب
به لحاظ معاملات:
توریه در بیع اکراهی، توریه در طلاق، توریه در قسم

وابسته

دروغ ( فقه )، قسم توریهای

منابع

برگرفته از «http://wiki.isca.ac.ir/wiki/index.php?title=توریه_(_فقه_)&oldid=174005»