ملازمات عقلی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ملازمات عقلی : تلازم عقلی میان دو یا چند چیز
ملازمات عقلی، مقابل ملازمات غیرعقلی (اتفاقی، شرعی و عرفی) بوده و به معنای حکم عقل به وجود ملازمه و همراهی میان وجود دو یا چند چیز است، مانند: ملازمه عقلی میان حکم شرع و حکم دیگر (اعم از عقلی، شرعی و یا غیر آن) ؛ به این بیان که عقل، این ملازمه عقلی را کبری قرار می‌دهد تا به حکم شرع برسد، اعم از این که صغرای آن، حکم عقلی باشد یا شرعی و یا عرفی.
در جایی که صغری عقلی باشد، بحث مستقلات عقلی پیش می‌آید و در جایی که صغری شرعی یا عرفی باشد، بحث غیر مستقلات عقلی مطرح می‌شود.
برای مثال، عقل حکم شرعی: ' العدل یحسن فعله شرعا ' را این گونه به دست می‌آورد که نخست به حسن عدل حکم می‌کند: ' العدل یحسن فعله عقلا '، سپس این صغری را در کنار کبرای عقلی دیگر می‌گذارد که همان ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع است: ' کل ما یحسن فعله عقلا یحسن فعله شرعا '؛ یعنی به کمک ملازمه بین حکم عقلی (حسن عدل) و حکم شرعی (حسن عدل) نتیجه می‌گیرد که عدل از نظر شرع نیز حسن دارد.
بنابراین، عقل، بین حکم شرع (حسن شرعی عدل) و بین حکم عقل (حسن عقلی عدل) ملازمه می‌بیند، و در این جا چون صغری، عقلی است و کبری، که همان ملازمه باشد، نیز عقلی است، به آن مستقلات عقلی می‌گویند.
و در جایی که صغری شرعی باشد، مانند این که شرع ذی المقدمه را واجب بداند و عقل در کبری به ملازمه میان وجوب شرعی ذی المقدمه و وجوب شرعی مقدمات آن حکم نماید، این نتیجه به دست می‌آید که مقدمه واجب، شرعاً واجب است، و چون در این جا فقط کبری عقلی است و صغری شرعی است، به آن غیر مستقلات عقلی می‌گویند.
منابع
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 201
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 82
- کفایة الاصول : صفحه 289
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 738
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
- احکام عقلی ( اصول فقه )، عقل ( قوه ادراکی )، ملازمات اتفاقی، ملازمات شرعی، ملازمات عرفی، ملازمات عقلائی، ملزومات عقلی
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ملازمات عقلی به زیرصفحه ملازمات عقلی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 212
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 195، 197، 199، 201، 234، 246
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 48
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 157، 158، 417
- الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 219
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 2 : صفحه 82
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 516
- بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 309
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 144، 288
- کفایة الاصول : صفحه 289
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 118
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 82
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 738