ملازمه ظاهری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ملازمه ظاهری : ظاهری بودن ملازمه میان حکم عقل به حسن و قبح چیزی با تعلق امر یا نهی شرعی به آن
ملازمه ظاهری، مقابل ملازمه واقعی می‌باشد. اصولیون ملازمه بین حکم عقل مستقل و حکم شرع را ملازمه واقعی می‌دانند، اما برخی از اخباری‌ها این ملازمه را ظاهری می‌شمارند، و بعضی از اصولیون شیعه از جمله مرحوم ' صاحب فصول ' از آنان تبعیت کرده و ادعا نموده‌اند که هر چند عقل به طور مستقل درک کننده مصالح و مفاسد و جهات حسن و قبح است، اما از آن جایی که عقل احاطه کامل به واقع ندارد ممکن است چیزهایی در نظر شارع مانع و مزاحم حکم وی باشد ولی از دید عقل پنهان بماند، پس این ملازمه بین حکم عقل و شرع، ظاهری است و تا وقتی که مانعی بر خلاف آن پیدا نشود صحیح خواهد بود.
در کتاب ' فوائد الاصول ' چنین آمده است:
' فی الملازمة بین حکم العقل و حکم الشرع بمعنی انه فی المورد الذی استقل العقل بحسن شیء او قبحه فعلی طبقه یحکم الشرع بوجوبه او حرمته و هوالمراد من قولهم ' کلما حکم به العقل حکم به الشرع ' وقد انکر الملازمة بعض الاخباریین و تبعهم بعض الاصولیین کصاحب الفصول حیث انکر الملازمة الواقعیة بین حکم العقل و حکم الشرع و التزم بالملازمة الظاهریة بدعوی ان العقل و ان کان مدرکا للمصالح والمفاسد والجهات المحسنة والمقبحة الا انه من الممکن ان تکون لتلک الجهات موانع و مزاحمات فی الواقع وفی نظر الشارع و لم یصل العقل الی تلک الموانع والمزاحمات اذ لیس من شأن العقل الاحاطة بالواقعیات علی ماهی علیها ' [۱].
پانوشت
منابع
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 181
- فرهنگ نامه اصول فقه