قسمهای قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
قسمهای قرآن : سوگندهای یادشده در قرآن
یکی از معارف بزرگ قرآن، سوگندهای آن است. عظمت سوگندهای قرآن در صورتی روشن می‌شود که بدانیم عرب جاهلی در دوران نزول قرآن به شراب، آلات موسیقی، چشم و ابروی معشوقه خود و… زیاد سوگند یاد می‌کرد؛ در حالی که در چهل موردی که قرآن سوگند یاد کرده، علاوه بر قسم به ذات پروردگار، به موضوعاتی همچون قرآن، نفس، خورشید، ماه، آسمان، زمین، روز، شب، قلم و… سوگند یاد شده و خود این سوگندها فکر بشر را به مطالعه و بررسی عظمت آن‌ها متوجه کرده است. جا دارد قرآن در باره سوگندهای خود بگوید: «وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ»؛ «و این سوگندی است بسیار بزرگ، اگر بدانید» (واقعه// 76) .
گفته‌اند اگر قسم برای مؤمن است، مؤمن که به مجرد خبر دادن و شنیدن سخنان خدا، بدون قسم هم آن را تأیید می‌کند؛ اگر سوگند برای مسلمان شدن کافر باشد، که سودی برایش ندارد؛ پس فلسفه سوگندهای قرآن چیست؟
در جواب گفته‌اند قرآن به زبان عربی است و عرب‌ها عادت داشتند قسم یاد کنند؛ به‌ویژه در جایی که می‌خواستند چیزی را تأکید کنند.
برخی گفته‌اند خداوند برای اتمام حجت و تأکید آن حجت سوگند یاد می‌کند. همچنین حکم از دو راه «شهادت» یا «قسم» قطعی می‌شود و خداوند هر دو را در قرآن آورده است. خداوند درباره شهادت می‌فرماید: «شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ»؛ خدا گواهی دهد جز ذات اقدس خود خدایی نیست، و فرشتگان و دانشمندان نیز به یکتایی او گواهی دهند» (آل‌عمران// 18) . و در باره قسم نیز می‌فرماید: «قُلْ إِی وَرَبِّی إِنَّهُ لَحَقٌّ»؛ «ای رسول ما! بگو آری! قسم به خدای من! همه وعده‌ها حق است» (یونس// 53).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 283
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 53
- ظاهرة القسم فی القرآن الکریم : صفحه 45
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قسمهای قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- قسم به افعال الهی، قسم به اوقات، قسم به ذات الهی، قسم به صفات الهی، قسم به قرآن ( علوم قرآنی )، قسم به مخلوقات
- به لحاظ ظهورقسم وعدم آن:
- قسمهای ظاهر قرآن، قسمهای مضمر قرآن
- به لحاظ قسم خورنده:
- قسمهای ابلیس، قسمهای الهی، قسمهای مردمی
وابسته
- آیات قسم، الفاظ قسمهای قرآن، ترکیبات قسمهای قرآن، تناسب مُقْسَم به و مُقْسَم علیه، عناصر قَسَم، قسم (انشاء)، مُقْسَم له در قرآن
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قسمهای قرآن به زیرصفحه قسمهای قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 283
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 53
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 40
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 431
- سوگندهای قرآن (پایان نامه) : صفحه 26
- سوگندهای قرآنی : صفحه (4-5)، 51
- ظاهرة القسم فی القرآن الکریم : صفحه 45
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (222-223)، 224