تفاوت میان نسخه‌های «قرائت قرآن ( علوم قرآنی )»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۱۱
توضیح مفهومی
قرائت قرآن ( علوم قرآنی ) : تلاوت قرآن با رعایت قواعد مخصوص آن، یا دانش مربوط به اصول قرائت و اختلافات قاریان
«قرائت» در علم تجوید به معنای تلاوت از روی قرآن با رعایت اصول و قواعدی خاص، یا ادای کلمات قرآن به گونه‌ای است که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد.
معرفت اختلافات میان ائمّه قرّا در الفاظ قرآن به حسب حروف و حرکات و سایر تغییرات از وصل، وقف، ادغام، اماله و عموم تصرفات در تلاوت و کمیت ناقلان و راویان را «علم قرائت» گویند.
بنابراین، قرائت به معنای خواندن قرآن و نیز به معنای دانشی است که اَشکال و صورت‌های نظم کلام الهی را نشان می‌دهد.
گاهی این واژه به ائمه قرّاء اضافه می‌شود، مثل: قرائت حمزه، قرائت عاصم، قرائت کسائی و... در این صورت، مراد از قرائت، شیوه قرائتی است که به آن امام منسوب است.
«قراءات» جمع «قرائت» است. ترکیب جمعی این کلمه نشانه تنوع و اختلاف انواع آن می‌باشد. قرائت معتبر، آن است که با روایات مسندِ مربوط به قرآن و طرق مختلف آن ثابت شده است تا عمل به آن لازم‌الاتباع باشد؛ وگرنه، هر طریقی که در تلاوت و رسم‌الخط قرآن به کار رود و نتوانیم اسناد و نقل روایتی برای آن بیابیم، نمی‌تواند معنای اصطلاحی قرائت باشد. قاطبه علمای اسلامی اعم از شیعه و سنی در این امر متفقند. بنابراین، روایت و نقل و إسناد، از اجزای معتبر در تعریف قرائات خواهد بود.
زرکشی قرائات را این گونه معرفی کرده است: قرائات عبارت از اختلاف مربوط به الفاظ و عبارات وحی است که در باره حروف و کلمات قرآن و کیفیت آنها از قبیل تخفیف و تشدید و امثال آنها از سوی قرّاء نقل شده است.
ابن‌جزری می‌گوید: قرائات عبارت است از علم به کیفیت ادای کلمات قرآن و وجوه اختلاف آن، که به ناقل و راوی قرائت مورد نظر منسوب است.
فرق علم قرائت و علم تجوید:
علم قرائت، ناظر به بررسی و مطالعه کیفیت ادای کلمات قرآن است. به تعبیر دیگر، علم قرائت از جهت صورت و قالب تلفظ کلمات قرآنی بحث می‌کند. اما علم تجوید از صورت صوتی حروف هجایی قرآن بحث می‌کند. و گونه‌ای از تلاوت قرآن است که حق هر حرف از نظر مخرج و صفت ادا شود. سرانجام می‌توان گفت قرائت عبارت است از تلفظ، و تجوید عبارت است از ادا.
دانشمندان علم قرائات برای بازشناسی قراءتها و تفکیک آنها از یکدیگر و پیدا کردن نقاط اشتراک و افتراق آنها، دو دسته قاعده وضع کرده‌اند:
الف. اصول (اُصولُ القاری) : جمع اصل، و آن عبارت از قاعده‌ای کلی است که از قواعد جزیی زیر مجموعه خود استنتاج شده و بر آن جزئیات منطبق است. با توجه به این تعریف، قواعد کلّی قراءت هر یک از قرّاء سبعه را اصول آن قاری نامیده‌اند، چرا که تحت ضابطه‌ای مشخص به صورت قواعدی کلی در آمده است.
به عنوان مثال، قاعده «نقل و حذف» در قراءت نافع به روایت ورش یکی از اصول قراءت وی می‌باشد و قاعده «اِشْمامِ خَلْطِ حرف به حرف» نیز اصلی از اصول قراءت حمزه و... است.
ب. فروع (فَرْشُ الحُروف) : در اصطلاح علم قرائات، به فروع، «فرش الحروف» هم اطلاق می‌شود. فرش به معنای نشر و بسط است و کلمة حروف، جمع «حرف» بوده و در این جا معنای قرائت می‌دهد، پس وقتی گفته می‌شود: «حرف عاصم، حرف حمزه، حرف نافع» در اصطلاح یعنی قراءت عاصم، قراءت حمزه و000.
و امّا تجوید قرآن، متوقف بر چند امر است: شناخت مخارج حروف؛ شناخت صفات حروف؛ شناخت احکامی که از ترتیب و ترکیب حروف به دست می‌آید؛ تمرین زبان و کثرت تکرار.
به این ترتیب معلوم می‌شود علم قرائت و علم تجوید در بررسی شماری از موضوعات (اصول قرائی مثل احکام نون ساکنه، تنوین، وقف و ادغام) جهات مشترک دارند، و مباحث فرش و فروع قرائی مختص علم قرائت، و بحث از مخارج حروف و صفات آن، مختص علم تجوید است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 318
- تاریخ قراءات قرآن کریم : صفحه (162-167)
- تاریخ قراءات قرآن کریم : صفحه (79-80)
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 249
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 410
- اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر : صفحه 67
- المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1 : صفحه 45
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «قرائت قرآن ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- اداء ( قرائت )، انتهای قرائت قرآن، تحدیر، تحقیق (قرائت)، تدویر ( علوم قرآنی )، ترتیل قرآن ( علوم قرآنی )، زمزمه، قرائت ائمه علیهم السلام، قرائت ابن عباس، قرائت ابن مسعود، قرائت ابوعیسی شیبانی، قرائت بسمله، قرائت به ترتیب مصحف، قرائت به روایت، قرائت به طریق، قرائت به قرائت، قرائت به وجه، قرائت سه وجهی، قرائت عبدالله بن مسعود، قرائت عجمی قرآن، قرائت قرآن از حفظ ( علوم قرآنی )، قرائت قرآن از مصحف، قرائت قرآن با اخفا، قرائت قرآن با تفخیم، قرائت قرآن با جهر، قرائت قرآن در خانه ( علوم قرآنی )، قرائت گروهی قرآن، قرائت معوذتین، قرائت یزید بن قعقاع مدنی، هَذّ
- به لحاظ بلادمختلف:
- قرائت حرمین، قرائت شام، قرائت عراقین
- به لحاظ تعدادقراءات:
- قرائات اربعة عشر
- به لحاظ دارابودن ارکان وعدم آن:
- قرائت صحیح، قرائت غیر صحیح
- به لحاظ سند:
- قرائت غیر متواتر، قرائت متواتر
- به لحاظ طبقات قراءات:
- قرائت بادیهنشینان، قرائت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، قرائت تابعین، قرائت صحابه
- به لحاظ نحوه تعلم ویادگیری:
- قرائت سماعی، قرائت عرضی
وابسته
- آداب قرائت قرآن ( علوم قرآنی )، ابتدا (قرائت قرآن)، اجازه (قرائت)، اجرت قرائت قرآن ( علوم قرآنی )، احادیث قرائات، اختلاف قرائات، اختیار ( قرائت )، ادعیه قرائت قرآن، استعاذه ( علوم قرآنی )، اصول القاری، اَسناد قرائات، اِفراد قرائات، اِقراء قرآن، تاریخ قرائات، تثمین قرائت، تجوید قرآن، تدوین قرائات، تسدیس قرائت، تعداد قرائات، تعشیر قرائت، تغنّی به قرآن، تفرید قرائت، تواتر قرائات، توقیفیت قرائات، جامع قرائات، جمع قرائات، حجیت قرائات، حصر قرائات، راویان قرائات، روان خوانی قرآن، ضبط قرائات، ضوابط قبول قرائات، فضیلت ترتیل قرآن، فضیلت قرائت قرآن ( علوم قرآنی )، فَرْشُ الحروف، قرائت ( علوم قرآنی )، قرّاء، قواعد قرائات، قواعد قرائت قرآن، کتب قرائات، لحن قرآن، ماخذ قرائات، مراحل قرائات، مقرئ قرآن، منشا علم قرائات
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قرائت قرآن ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه قرائت قرآن ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آموزش علوم قرآن جلد 1 : صفحه 258
- اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر : صفحه 67
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 259، 264، 273
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 318، 349، 449
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 149، 153
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 4
- الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه 10
- القرآن فی الاسلام : صفحه 179
- المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1 : صفحه 45
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 321، 326
- تاریخ قراءات قرآن کریم : صفحه 19، (79-80)، (162-167)
- حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم جلد 2 : صفحه 12
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه (1741-1742)
- سر البیان فی علوم القرآن : صفحه 54
- شناخت قرآن : صفحه 127، 164
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : صفحه 11
- علوم قرآن و فهرست منابع جلد 1 : صفحه 219
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه 73
- مجله بینات جلد 12 : صفحه 76
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 410، 428، 466
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 140
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 249