خوردن

حکم: انسان همچون دیگر جانداران برای ادامه حیات خود نیاز به خوردن دارد و از آنجا که حفظ جان از واجبات است، خوردن در حدّ حفظ جان واجب است. 1 و افزون بر آن، مباح خواهد بود؛ چنان که خوردن از روی سیری و نیز تا مرز پر شدن معده کراهت دارد2 و با داشتن زیانِ درخور اعتنا حرام است. 3 خوردن به نیّت کسب توانایی در به جا آوردن تکالیف و وظایف بندگی مستحب است. 4 خوردن از سفره‏ای که بر آن شراب نوشیده شود، حرام می‏باشد. 5

خوردن و طهارت: خوردن در حال تخلّی) ر تخلّی (مکروه6 و از ظرف طلا و نقره حرام است) ر ظرف (. 7

خوردن و عبادت: خوردن در حال نماز در صورتی که نماز گزار را از حالت نماز گزاردن خارج کند، موجب بطلان نماز است. در غیر این صورت، بطلان نماز اختلافی است. بنابر قول به حرمت قطع عمدی نماز واجب، خوردن اگر موجب بطلان نماز شود، حرام نیز می‏باشد. 8

از مبطلات روزه خوردن است، مگر آنکه از روی سهو و غفلت انجام گیرد. خوردن عمدی در روزه واجب، مانند ماه رمضان، علاوه بر باطل کردن روزه، حرام است. 9) ر روزه (.

خوردن گوشت شکار10 و غذای معطّر11 بر محرم، حرام است) ر احرام (.

خوردن چیزی پیش از نماز عید فطر مستحب است. 12

خوردن از گوشت قربانیِ واجب در حج بنابر قول بیشتر فقها، و نیز قربانی مستحب، مستحب است. 13 و خوردن از گوشت عقیقه) ر عقیقه (برای پدر، مادر و دیگر اعضای خانواده، مکروه است. 14

خوردن و مال دیگری: خوردن مال دیگری بدون اذن او حرام است؛ 15 لیکن به تصریح قرآن کریم16 خوردن از خانه پدر، مادر، خواهر، برادر، عمو، عمه، دایی، خاله، شوهر، دوست و کسی که کلید خانه‏اش در دست انسان است، جایز می‏باشد، به شرط آنکه علم به عدم رضایت آنان نداشته باشد. 17

در اینکه مراد از 'ما مَلَکْتُم مَفاتِحَه؛ خانه‏هایی که کلیدشان را در اختیار دارید' چه کسی است، اقوال مختلف است. برده انسان؛ کسی که انسان بر او ولایت دارد؛ آنچه انسان در خانه خود می‏یابد بدون آنکه از آن آگاهی داشته باشد؛ فرزند؛ وکیل انسان در اموال او، و قیّم انسان از جمله این اقوال است. 18

بنابر قول مشهور، خوردن در حدّ متعارف، بدون افساد، از میوه باغ یا مزرعه دیگری برای کسی که از کنار آن می‏گذرد با شرایطی جایز است19) ر حق مارّه (.

خوردن آنچه که بر سر عروس و داماد نثار می‏کنند، جایز است. 20

بنابر قول برخی، خوردن غذایی که انسان بدان دعوت نشده و نیز در صورت دعوت انفرادی، بردن همراه از قبیل فرزند خود و خوردن وی از آن غذا حرام است. برخی قائل به کراهت آن شده‏اند. 21

خوردن و اضطرار: آنچه خوردن آن بر انسان حرام است، در حال اضطرار حلال می‏باشد22) ر اضطرار (.

مستحبات:

- شستن دستها پیش و پس از غذا. 23

- بردن نام خدا در ابتدا و نیز پیش از خوردن هر نوع غذا و حمد کردن خداوند در پایان. 24

- آغاز کردن میزبان به خوردن و دست کشیدن از غذا پس از میهمان. 25

- خوردن نمک یا سرکه در آغاز و پایان غذا. 26

- خوردن غذا با دست راست. 27

- خوردن غذا با سه انگشت یا همه انگشتان. 28

- نشستن بر طرف چپ هنگام غذا خوردن. 29

- خوردن غذاهای بیرون افتاده از سفره، مگر در بیابان. 30

- گرامیداشت نان با شروع به خوردن آن و عدم انتظار چیزی دیگر. 31

- دعا کردن برای میزبان. 32

- لیسیدن انگشتان و خشک کردن دست با دستمال بعد از غذا پس از شستن آن و کشیدن دستها به صورت و ابروها. 33

- دراز کشیدن به پشت و نهادن پای راست بر پای چپ پس از غذا. 34

- خلال کردن پس از غذا و فراهم کردن آن برای مهمان. 35

مکروهات: خوردن با دست چپ، 36 تکیه دادن هنگام خوردن، 37 خوردن در حال راه رفتن، 38 پرخوری، 39 خوردن در حال سیری، 40 نگاه کردن به دیگری در حال غذا خوردن و پاره کردن نان با کارد و مانند آن یا گذاشتن آن زیر ظرف غذا41 مکروه است.

) ر خوردنی (

1. جواهر الکلام 461. 2 432 /36 و 4 465. 3 465. القواعد والفوائد 5 119 - 118 / 1. جواهر الکلام 6 466 /36. العروة الوثقی 7 328 /1. جواهر الکلام 79 - 77 /11. 8 332 - 328 /6؛ العروة الوثقی 9 32 - 31 /3. جواهر الکلام 219 - 217 /16؛ الحدائق الناضرة 60 /13 و 10 67. جواهر الکلام 12 323. 11 286 /18 و 16 405 /36. 15 270 /31. 14 377 /11. 13. نور/ 17 61. جواهر الکلام 18 406 /36. الجامع للشرائع/ 392؛ المهذّب البارع 237 /4؛ الروضة البهیة 344 /7؛ مفاتیح الشرائع 223 /2؛ جواهر الکلام 19 413 - 406 /36. جواهر الکلام 41 465. 40 461. 39 469. 38 457. 37 465. 36 475. 35 456. 34 451 - 449. 33 456. 32 476. 31 470. 30 461 - 460. 29 457. 28 454. 27 471 - 470. 26 454. 25 453 - 451. 24 447. 23 431 -430. 22 469/36. 21 51 /29. 20 127 /24. توضیح المسائل مراجع 607 /2 م 2637.