عملکردها

خوردن

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

خوردن

خوردن: جویدن و فروبردن مواد غذایی از راه دهان و بلعیدن آن/ نوشیدن) ر نوشیدن (/ به ناروا تصرف کردن مال کسی) راکل به باطل (.

از احکام خوردن به معنای اوّل در بابهای طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت، نکاح و اطعمه و اشربه سخن گفته‏اند.

حکم: انسان همچون دیگر جانداران برای ادامه حیات خود نیاز به خوردن دارد و از آنجا که حفظ جان از واجبات است، خوردن در حدّ حفظ جان واجب است. 1 و افزون بر آن، مباح خواهد بود؛ چنان که خوردن از روی سیری و نیز تا مرز پر شدن معده کراهت دارد2 و با داشتن زیانِ درخور اعتنا حرام است. 3 خوردن به نیّت کسب توانایی در به جا آوردن تکالیف و وظایف بندگی مستحب است. 4 خوردن از سفره‏ای که بر آن شراب نوشیده شود، حرام می‏باشد. 5

خوردن و طهارت: خوردن در حال تخلّی) ر تخلّی (مکروه6 و از ظرف طلا و نقره حرام است) ر ظرف (. 7

خوردن و عبادت: خوردن در حال نماز در صورتی که نماز گزار را از حالت نماز گزاردن خارج کند، موجب بطلان نماز است. در غیر این صورت، بطلان نماز اختلافی است. بنابر قول به حرمت قطع عمدی نماز واجب، خوردن اگر موجب بطلان نماز شود، حرام نیز می‏باشد. 8

از مبطلات روزه خوردن است، مگر آنکه از روی سهو و غفلت انجام گیرد. خوردن عمدی در روزه واجب، مانند ماه رمضان، علاوه بر باطل کردن روزه، حرام است. 9) ر روزه (.

خوردن گوشت شکار10 و غذای معطّر11 بر محرم، حرام است) ر احرام (.

خوردن چیزی پیش از نماز عید فطر مستحب است. 12

خوردن از گوشت قربانیِ واجب در حج بنابر قول بیشتر فقها، و نیز قربانی مستحب، مستحب است. 13 و خوردن از گوشت عقیقه) ر عقیقه (برای پدر، مادر و دیگر اعضای خانواده، مکروه است. 14

خوردن و مال دیگری: خوردن مال دیگری بدون اذن او حرام است؛ 15 لیکن به تصریح قرآن کریم16 خوردن از خانه پدر، مادر، خواهر، برادر، عمو، عمه، دایی، خاله، شوهر، دوست و کسی که کلید خانه‏اش در دست انسان است، جایز می‏باشد، به شرط آنکه علم به عدم رضایت آنان نداشته باشد. 17

در اینکه مراد از 'ما مَلَکْتُم مَفاتِحَه؛ خانه‏هایی که کلیدشان را در اختیار دارید' چه کسی است، اقوال مختلف است. برده انسان؛ کسی که انسان بر او ولایت دارد؛ آنچه انسان در خانه خود می‏یابد بدون آنکه از آن آگاهی داشته باشد؛ فرزند؛ وکیل انسان در اموال او، و قیّم انسان از جمله این اقوال است. 18

بنابر قول مشهور، خوردن در حدّ متعارف، بدون افساد، از میوه باغ یا مزرعه دیگری برای کسی که از کنار آن می‏گذرد با شرایطی جایز است19) ر حق مارّه (.

خوردن آنچه که بر سر عروس و داماد نثار می‏کنند، جایز است. 20

بنابر قول برخی، خوردن غذایی که انسان بدان دعوت نشده و نیز در صورت دعوت انفرادی، بردن همراه از قبیل فرزند خود و خوردن وی از آن غذا حرام است. برخی قائل به کراهت آن شده‏اند. 21

خوردن و اضطرار: آنچه خوردن آن بر انسان حرام است، در حال اضطرار حلال می‏باشد22) ر اضطرار (.

مستحبات:

- شستن دستها پیش و پس از غذا. 23

- بردن نام خدا در ابتدا و نیز پیش از خوردن هر نوع غذا و حمد کردن خداوند در پایان. 24

- آغاز کردن میزبان به خوردن و دست کشیدن از غذا پس از میهمان. 25

- خوردن نمک یا سرکه در آغاز و پایان غذا. 26

- خوردن غذا با دست راست. 27

- خوردن غذا با سه انگشت یا همه انگشتان. 28

- نشستن بر طرف چپ هنگام غذا خوردن. 29

- خوردن غذاهای بیرون افتاده از سفره، مگر در بیابان. 30

- گرامیداشت نان با شروع به خوردن آن و عدم انتظار چیزی دیگر. 31

- دعا کردن برای میزبان. 32

- لیسیدن انگشتان و خشک کردن دست با دستمال بعد از غذا پس از شستن آن و کشیدن دستها به صورت و ابروها. 33

- دراز کشیدن به پشت و نهادن پای راست بر پای چپ پس از غذا. 34

- خلال کردن پس از غذا و فراهم کردن آن برای مهمان. 35

مکروهات: خوردن با دست چپ، 36 تکیه دادن هنگام خوردن، 37 خوردن در حال راه رفتن، 38 پرخوری، 39 خوردن در حال سیری، 40 نگاه کردن به دیگری در حال غذا خوردن و پاره کردن نان با کارد و مانند آن یا گذاشتن آن زیر ظرف غذا41 مکروه است.

) ر خوردنی (

1. جواهر الکلام 461. 2 432 /36 و 4 465. 3 465. القواعد والفوائد 5 119 - 118 / 1. جواهر الکلام 6 466 /36. العروة الوثقی 7 328 /1. جواهر الکلام 79 - 77 /11. 8 332 - 328 /6؛ العروة الوثقی 9 32 - 31 /3. جواهر الکلام 219 - 217 /16؛ الحدائق الناضرة 60 /13 و 10 67. جواهر الکلام 12 323. 11 286 /18 و 16 405 /36. 15 270 /31. 14 377 /11. 13. نور/ 17 61. جواهر الکلام 18 406 /36. الجامع للشرائع/ 392؛ المهذّب البارع 237 /4؛ الروضة البهیة 344 /7؛ مفاتیح الشرائع 223 /2؛ جواهر الکلام 19 413 - 406 /36. جواهر الکلام 41 465. 40 461. 39 469. 38 457. 37 465. 36 475. 35 456. 34 451 - 449. 33 456. 32 476. 31 470. 30 461 - 460. 29 457. 28 454. 27 471 - 470. 26 454. 25 453 - 451. 24 447. 23 431 -430. 22 469/36. 21 51 /29. 20 127 /24. توضیح المسائل مراجع 607 /2 م 2637.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 522

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «خوردن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اکل ( خوردن )، تغذیه ( فقه )، تناول

اعم

افعال جوارحی ( فقه )

اخص

خوردن از عقیقه فرزند، خوردن اضطراری، خوردن الکل دارویی، خوردن انگور رازقی، خوردن با دست، خوردن بی اجازه از خانه غیر، خوردن حق الماره، خوردن خرچنگ، خوردن در احرام، خوردن دلفین، خوردن سحر بعد اذان صبح، خوردن شاباش عروسی، خوردن صدف، خوردن غذای اهل حق، خوردن غنیمت جنگی، خوردن کوسه ماهی، خوردن مدفوع حلال گوشت، خوردن نیم خورده، خوردن هدیه، سد رمق
به لحاظ استحباب:
خوردن آش انار، خوردن آش سرکه، خوردن خرده نان، خوردن در خانه مؤمن، خوردن ریزههای خارج از سفره، خوردن سحری، خوردن قبل از مهمان، خوردن ولیمه عروسی
به لحاظ حرمت:
خوردن از دست کافر، خوردن از سفره شراب، خوردن از ظرف طلا، خوردن از ظرف غصبی، خوردن از ظرف نقره، خوردن با کافر، خوردن خاک، خوردن در ظرف طلا، خوردن در ظرف نقره، خوردن در نماز، خوردن روزه دار، خوردن عطیه افطاری، خوردن کلوخ، خوردن گل، خوردن مال غیر، خوردن مال یتیم، خوردن محرمات، خوردن مضر، خوردن مواد مخدر، خوردن موجب استفراغ روزه دار
به لحاظ کراهت:
پرخوری، خوردن آب دهان، خوردن ابوین از عقیقه، خوردن از دست جنب، خوردن از دست حائض، خوردن با اهل تسنن، خوردن با صدا، خوردن با مستضعف، خوردن بر سیری، خوردن پنیر، خوردن تگرگ، خوردن تمام گوشت استخوان، خوردن تنهایی، خوردن جنب، خوردن حال ایستاده، خوردن حال تکیه، خوردن در حال اضطجاع، خوردن کسب مکروه، خوردن هنگام تخلّی، خوردن هنگام راه رفتن، خوردن هنگام سواری، خوردن یخ
به لحاظ نوع خوردنیها:
خوردن تخم، خوردن چیز خوش بو، خوردن حبوبات، خوردن حلیم، خوردن حیوان، خوردن خرما، خوردن داروی حاوی الکل، خوردن روغن، خوردن ریگ، خوردن رُب، خوردن زعفران، خوردن سبزیجات، خوردن سرکه، خوردن سنگ، خوردن سویق، خوردن شکر، خوردن شن، خوردن شیر، خوردن عرق، خوردن غذا، خوردن کشمش جوشیده، خوردن میوه جات
به لحاظ وجوب:
خوردن برای حفظ نفس

وابسته

آداب خوردن ( فقه )، آشامیدن، آیه اکل، احکام خوردن، استیذان خوردن، اطاله خوردن، بسمله در خوردن، تحمید هنگام خوردن، ترک خلال بعد از غذا، تسبیح در خوردن، تسمیه ( گفتن بسم الله )، تسمیه لال، تکرار تحمید اثنای خوردن، تکیه هنگام خوردن، جهر تحمید خوردن، جهر تسمیه خوردن، جواب سلام هنگام خوردن، خوردنیها، دست کشی از خوردن بعد از مهمان، دعا در خوردن، شکر در خوردن، عجله در خوردن، قسم بر نخوردن، قسم برخوردن، گِل، لذت خوردن، محرمات خوردن، مستحبات خوردن، مکروهات خوردن، میانه روی در خوردن، نشستن بر چپ هنگام خوردن، وضو بعد از خوردن، وضو قبل از خوردن، وضوی حایض برای خوردن

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه خوردن به زیرصفحه خوردن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 7 : صفحه 348
  • الفقه جلد 77 : صفحه 11
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 6 : صفحه 113
  • الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 4 : صفحه 461
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 522