اصول لفظی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اصول لفظی : قواعد عقلایی در مقام شکّ در مراد متکلّم
اصول لفظی، قواعدی است که از سوی عقلا به هنگام شک در مراد متکلم، برای تعیین معنای مورد نظر وی به کار گرفته می‌شود، مانند: اصالت ظهور، اصالت اطلاق، اصالت عموم و اصالت عدم قرینه.
توضیح:
شک در کلام، دو گونه است:
1. شک در معنای موضوع له، مانند شک در این که آیا موضوع له لفظ ' صعید '، تراب (خاک خالص) است یا مطلق وجه الارض (هر آن چه که به آن در عرف ' سطح زمین ' گفته می‌شود) ؛
2. شک در مراد متکلم بعد از علم به معنای موضوع له.
برای بر طرف کردن شک در معنای موضوع له، علامات تشخیص معنای حقیقی از مجازی به کار گرفته می‌شود، ولی برای زدودن شک در مراد متکلم، از اصول لفظی استفاده می‌شود.
برای مثال، جایی که علم به معنای حقیقی وجود دارد ولی تردید شده آیا متکلم معنای حقیقی را اراده کرده است یا معنای مجازی را، با تمسک به اصالت حقیقت، به اراده معنای حقیقی از سوی متکلم حکم می‌شود.
دلیل حجیت تمسک به اصول لفظی ـ که یک سیره عقلایی است ـ امضا و تأیید این سیره از سوی شارع می‌باشد.
نکته:
اصول لفظی و اصول عملی از دو نظر با هم تفاوت دارند:
1. از نظر کاربرد: اصول عملی برای رهایی مکلف از سرگردانی در مقام عمل است؛ اما کاربرد اصول لفظی در جایی است که مراد گوینده روشن نباشد؛ بنا بر این، اصول لفظی اماره می‌باشد؛
2. از نظر جست‌و‌جو: در اصول لفظی، لزوم جست‌و‌جو برای دفع احتمال وجود مانع (مخصّص و مقیّد) بعد از وجود مقتضی است، که همان ظهور جمله می‌باشد؛ اما جست‌و‌جو در اصول عملی، پیرامون اثبات اصل وجود مقتضی است، زیرا قبل از جریان اصول عملی، مقتضی موجود نیست.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه (56-57)
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 54
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 35
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 133
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 274
- نهایة الافکار جلد 2 : صفحه 85
- بدایع الافکار : صفحه 309
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 27
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اصول لفظی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اخص
- اصالت اطلاق، اصالت بیان، اصالت جِدّ، اصالت حقیقت، اصالت ظهور، اصالت عدم ادعا، اصالت عدم اشتراک، اصالت عدم اضمار، اصالت عدم تخصیص، اصالت عدم تقدیر، اصالت عدم تقیید، اصالت عدم غفلت، اصالت عدم قرینه، اصالت عدم نسخ، اصالت عدم نقل، اصالت عموم، اصول لفظی عدمی، اصول لفظی وجودی
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اصول لفظی به زیرصفحه اصول لفظی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 146
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 99، 169، 511
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 197، 305، 511
- اصطلاحات الاصول : صفحه 56، 58
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 35، 37
- اصول فقه : صفحه 20
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 232
- الفوائد الحائریة : صفحه 110
- المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 252، 532، 542
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 455، 519
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 458
- المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 165
- المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 142
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 27
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 84، 171، 289، 301، 384، 392، 611
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 130، 209
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 64، 65، 67، 71، 96، 225
- بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 270
- بدایع الافکار : صفحه 309
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 86
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 45
- تقریرات اصول : صفحه 117
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 133
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 110
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (71-72)
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 17، 28، 86، 181، 198، 278، 379، 433
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 54، 55، 264
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 427
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 1 : صفحه 207
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 220، 222
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 493، 514، 528
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 396
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 113
- کفایة الاصول : صفحه 63
- مبادی فقه و اصول جلد 7 : صفحه (87-88)
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 111
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 155، 199، 200، 202، 207، 213، 217، 218، 347، 388، 434
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 269
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 461
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 314، 499
- منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 21، 214
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 4 : صفحه 324
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 8 : صفحه 274
- نهایة الافکار جلد 2 : صفحه 85