مباحث الفاظ
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
مباحث الفاظ : مباحث پیرامون معنای الفاظ و تشخیص ظهور آنها
مباحث الفاظ در علم اصول، به مباحث مربوط به معانی الفاظ و تشخیص ظهور آنها گفته می‌شود، و از آن جایی که این مباحث در استنباط حکم شرعی به کار می‌رود، مباحث اصولی به حساب می‌آید، مانند: بحث ظهور امر در وجوب، یا ظهور جمله شرطیه در مفهوم.
البته باید توجه داشت که در مبحث الفاظ، از ظواهر کلمات هر متکلمی، چه شارع و چه غیر آن، بحث می‌شود، اما هدف اصلی، تشخیص ظواهر الفاظ کتاب خدا و سنت معصومین (ع) به منظور استنباط احکام از آنها است.
در مبحث الفاظ، یک بحث کبروی و یک بحث صغروی وجود دارد. هدف از بحث کبروی، اثبات حجیت ظواهر الفاظ، و مقصود از بحث صغروی، تشخیص صغراهای اصالتِ ظهور است؛ برای مثال، بعد از تشخیص این که ' امر در وجوب ظهور دارد '، آن را صغرای ' هر ظهوری حجت است ' قرار داده و سپس حکم وجوب را نتیجه می‌گیریم.
نکته اول:
برای تشخیص ظهور الفاظ در معانی، سه راه ذکر شده است:
1. وضع واضع، مثل: ظهور عام در عموم؛
2. اطلاق کلام و مقدمات حکمت، مثل: ظهور مطلق در اطلاق؛
3. حکم عقل، مثل: ظهور صیغه افعل و ماده امر در وجوب.
نکته دوم:
درباره ظواهر الفاظ، در دو بخشِ مواد الفاظ ـ مثل: ' ض، ر، ب ' ـ و هیئت الفاظ مثل: هیئت ' افعل ' بحث می‌شود. در هیئت هم از دو جهت (یکی هیئت مفردات، مثل: هیئت امر و نهی و مشتق، و دیگری هیئت‌های جملات ترکیبیه، مثل: هیئت جمله شرطیه و…) گفت‌و‌گو می‌شود.
پانوشت
منابع
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 15
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه (53-54)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- اوامر و نواهی، عام و خاص ( اصول فقه )، مجمل و مبیَّن ( اصول فقه )، مشتق ( اصول )، مطلق و مقید ( اصول فقه )، مفاهیم ( اصول فقه )
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مباحث الفاظ به زیرصفحه مباحث الفاظ/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 124
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 7، 17، (53-54)، 246
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 290
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 175
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 2 : صفحه 37
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 285
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 568
- المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 153، 157، 417
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 15
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 316
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 18
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 57
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 61
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (113-114)
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 57
- معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 33
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 33