اجاره ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ اجاره ( فقه )

◄ اجاره اضطراری

◄ اجاره انسان

◄ اجاره اکراهی ( فقه )

◄ اجاره با استیفای حرام

◄ اجاره با خوف استیفا

◄ اجاره باطل

◄ اجاره بر تعلیم فقه

◄ اجاره بر قضاء

◄ اجاره بر مباحات

◄ اجاره بر مستحبات

◄ اجاره بر مکروهات

◄ اجاره بر واجبات

◄ اجاره به صیغه بیع

◄ اجاره به منافع

◄ اجاره به کافر

◄ اجاره ثانیه

◄ اجاره حرام

◄ اجاره حق انتفاع

◄ اجاره حلال

◄ اجاره حیوان ( فقه )

◄ اجاره در وقت نماز

◄ اجاره دراز مدت

◄ اجاره رحم

◄ اجاره رهن

◄ اجاره زمان خیار

◄ اجاره زیر زمین مسجد

◄ اجاره سابق بر تملک

◄ اجاره صحیح

◄ اجاره عین خارجی

◄ اجاره غیر مخمس

◄ اجاره غیر منقول

◄ اجاره فروش

◄ اجاره فضولی ( فقه )

◄ اجاره ما دام العمر

◄ اجاره ما فی الذمه

◄ اجاره مبیع

◄ اجاره متعدد

◄ اجاره مجهول

◄ اجاره محاباتی

◄ اجاره محجور علیه

◄ اجاره مستعار

◄ اجاره مشاع

◄ اجاره مشروط

◄ اجاره مشفوع

◄ اجاره مضارب

◄ اجاره مطلق

◄ اجاره معاطاتی

◄ اجاره معلق

◄ اجاره معلوم

◄ اجاره معین

◄ اجاره مغصوب

◄ اجاره مقسوم

◄ اجاره مقید

◄ اجاره ملک حبسی

◄ اجاره منافع

◄ اجاره منجز

◄ اجاره منقول

◄ اجاره موقوف

◄ اجاره وارث

◄ اجاره ودیعه

◄ اجاره وصی

◄ اجاره ولی

◄ اجاره وکیل

◄ اجاره کاروان‌سرا

◄ استیجار

◄ ایجار ( اجاره دادن )

توضیح مفهومی

اجاره

اجاره: تملیک منفعت یا عمل در مقابل عوض.

علاوه بر تعریف یاد شده که میان فقیهان مشهور است، 1 تعریف‌های دیگری نیز برای اجاره شده است از جمله: عقد تملیک منفعت در مقابل

عوض مشخص، 2 و چیزی که برای انتقال منفعت به دیگری در مقابل عوض معیّن، تشریع شده است. 3

به اجاره دهنده « موجر » یا « اجیر » و به اجاره کننده « مستأجر » گفته می‌شود. عنوان اجاره، از باب‌های مستقل فقهی است که مسائل مربوط به آن تحت همین عنوان به تفصیل بحث شده، لیکن پاره‌ای از احکام آن به مناسبت در دیگر باب‌های فقهی نیز مانند صلات، حج و تجارت آمده است.

انواع: مورد اجاره یا مال است مانند خانه و مغازه و یا عمل مانند دوختن و شستن. از اوّلی به اجاره اعیان و از دومی به اجاره اعمال تعبیر می‌شود. به اجاره دهنده در اجاره اعیان، موجر و در اجاره اعمال، اجیر گفته می‌شود.

ارکان: اجاره از سه رکن تشکیل می‌شود:

1. عقد: عقد اجاره مانند عقدهای دیگر، به ایجاب و قبول (--» ایجاب و قبول) نیاز دارد و با هر لفظی که بیانگر مقصود باشد، تحقّق پیدا می‌کند. 4 در اجاره نیز - مانند بیع - معاطات (--» معاطات) جاری است 5 عقد اجاره لازم است (--» اصل لزوم) از این رو، فسخ آن جز با رضایت دو طرف جایز نیست. البته بنا بر قول مشهور، اجاره معاطاتی لازم نیست و فسخ آن برای هر یک تا زمانی که در عوض یا عین مورد اجاره تصرف نشده باشد، جایز است. 6

2. متعاقدین: در متعاقدین یعنی موجر یا اجیر از یک سو، و مستأجر از سوی دیگر، بلوغ، عقل، اختیار و ممنوع نبودن از تصرف در مال خود (--» حجر) شرط است. 7 عقد در صورت نبود شرط بلوغ یا عقل، باطل است و در صورت حَجر یا نبود اختیار، نافذ نیست.

3. عوض: معلوم، مباح و مملوک بودن، امکان استفاده از منفعت برای مستأجر، قدرت بر تحویل و امکان انتفاع از عین مورد اجاره با بقای آن مانند خانه و مغازه - نه مثل نان جهت خوردن که با خوردن، عین مال از بین می‌رود - شرایط عوض هستند. 8 با این تفاوت که شرط آخر، مقوّم اجاره و بقیّه شرایط، شرایط خارج از ماهیت اجاره‌اند. 9

مبطلات: اسباب بطلان عقد اجاره عبارتند از:

1. اقاله (--» اِقاله) .

2. جریان یکی از خیارهای ثابت در اجاره (--» خیار)

3. مرگ یکی از دو طرف عقد بنا بر نظر مشهور قدما، لیکن نظر مشهور متأخّران، عدم بطلان آن به مرگ است. 10

4. تلف عین مورد اجاره قبل از تحویل به مستأجر یا پس از تحویل و پیش از استفاده از آن. 11

اگر معلوم شود عقد اجاره از اول باطل بوده است، موجر به اندازه بهره مستأجر از منفعت، استحقاق اجرة المثل دارد و اجرة المسمّی به مستأجر بازگردانده می‌شود 12 (--» اُجرت) . ولی چنانچه عقد به یکی از اسباب فسخ مانند اقاله، در اثنای مدت اجاره باطل شود، بنا بر قول مشهور، نسبت به مدّت پیش از بطلان، اجرة المسمّی ثابت است و نسبت به مدّت باقی مانده، اجرت دریافتی به مستأجر برگردانده می‌شود. 13

ضمان: عین مورد اجاره، نزد مستأجر امانت (--» امانت) است. بنابر این وی در صورت بروز نقص بلکه تلف آن حتی در صورت شرط ضمان از سوی موجر بنا بر قول مشهور، ضامن نیست؛ مگر این که افراط (--» افراط) یا تفریط کرده باشد 14، لیکن بنا بر قول مشهور، در مورد اجاره عمل، در صورت شرط ضمان از سوی مستأجر، اجیر ضامن است. 15

تجارت: فروش مال مورد اجاره پیش از اتمام مدّت آن برای مالک جایز است و موجب بطلان اجاره نمی‌شود. 16 همچنین برای مستأجر جایز است مال مورد اجاره را در صورت عدم شرط مباشرت از سوی موجر، به مبلغی کمتر یا همسان مبلغی که اجاره کرده و نیز بیشتر از آن - به شرط انجام کاری که موجب کمال آن مال شده باشد مانند تعمیر و اصلاح - اجاره دهد، لیکن در جواز تحویل عین به مستأجر دوم بدون اذن مالک، اختلاف است. جواز آن به مشهور نسبت داده شده است. 17

تمامی خیارهای جاری در بیع مانند خیار رؤیت، عیب، غبن، و شرط به جز

خیارهای اختصاصی بیع مثل خیار مجلس و حیوان در اجاره نیز جریان دارد. 18

اجاره بر واجبات: اجیر شدن فرد برای عمل واجب دو گونه متصوّر است: نخست، برای عملی که بر دیگری واجب است که در ذیل عنوان نیابت (--» نیابت) از آن بحث می‌شود، و دوم، برای عملی که بر خود اجیر واجب است خواه به وجوب عینی (--» وجوب عینی) مانند نمازهای روزانه و خواه به وجوب کفایی (--» وجوب کفایی) مانند غسل دادن و دفن میّت. در هر دو نوع وجوب، ادّعای شهرت بلکه اجماع بر عدم جواز اجاره شده است. 19 برخی فقیهان در تبیین ملاک عدم جواز گفته‌اند: در آنچه انجام آن در شریعت به نحو مجّانی تشریع شده، اجاره جایز نیست و در غیر آن جایز است. 20

اجاره بر محرّمات: متعلّق اجاره یا فی نفسه حرام است مانند اجیر کردن کسی برای ساختن یا فروختن شراب. و یا فی نفسه حلال است، لیکن از آن شرط استفاده حرام می‌شود مانند اجاره مغازه به شرط استفاده از آن برای ساختن شراب. گاهی نیز داعی بر اجاره امر حرام است مانند آن که کسی مغازه‌ای را به انگیزه قمار بازی در آن اجاره دهد. فرض چهارم آن است که موجر با علم به ترتّب حرام اجاره دهد مانند اجاره مغازه با علم به این که مستأجر از آن در امر حرام استفاده می‌کند. اجاره در سه فرض نخست، حرام و عقد اجاره نیز باطل است؛ هر چند برخی معاصران در بطلان عقد در فرض دوم و سوم مناقشه کرده‌اند. 21 کراهت اجاره در فرض چهارم به مشهور نسبت داده شده است. 22 (--» اجیر)

1 - مستند العروة (الاجارة) 9.

2 - الروضة البهیة 4 327.

3 و 4 - جواهر الکلام 27 204.

5 - مستمسک العروة 12 5.

6 - مستند العروة (الاجارة) 112.

7 - جواهر الکلام 27 219.

8 - العروة الوثقی 2 575.

9 - مهذّب الاحکام 19 14.

10 - جواهر الکلام 27 207.

11 - العروة الوثقی 2 590.

12- جواهر الکلام 27 246.

13 - العروة الوثقی 2 590.

14 - 600.

15 - مهذّب الاحکام 19 98.

16 - جواهر الکلام 27 206.

17 - مهذّب الاحکام 19 120.

18 - جواهر الکلام 27 217.

19 - 22 116.

20 - العروة الوثقی 2 620.

21 - مصباح الفقاهة 1 164 - 166.

22 - جواهر الکلام 22 3.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 234

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «اجاره ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

عقد اجاره ( قرارداد )، عقد ایجار، کرا ( عقد )

اعم

عقد امانی ( فقه )، عقد لازم ( فقه )

اخص

اجاره از قرار، اجاره بر تعلیم فقه، اجاره به منافع، اجاره در وقت نماز، اجاره سابق بر تملک، استیجار بر جهاد

به لحاظ احکام تکلیفی:

اجاره حرام، اجاره حلال

به لحاظ استیفا:

اجاره با استیفای حرام، اجاره با خوف استیفا

به لحاظ اشاعه:

اجاره مشاع، اجاره مقسوم

به لحاظ اضطرار:

اجاره اضطراری، اجاره اکراهی ( فقه )

به لحاظ اطراف عقد:

استیجار، ایجار ( اجاره دادن )

به لحاظ اطلاق:

اجاره مشروط، اجاره مطلق، اجاره مقید

به لحاظ تعلق حق غیر:

اجاره رهن، اجاره زمان خیار، اجاره زیر زمین مسجد، اجاره غیر مخمس، اجاره مستعار، اجاره مشفوع، اجاره مضارب، اجاره ملک حبسی، اجاره موقوف، اجاره ودیعه

به لحاظ تعلیق:

اجاره معلق، اجاره منجز

به لحاظ تعین عین مستأجره:

اجاره مجهول، اجاره معلوم، اجاره معین

به لحاظ خارجیت عین مستأجره:

اجاره عین خارجی، اجاره ما فی الذمه

به لحاظ صحت:

اجاره باطل، اجاره صحیح

به لحاظ صیغه:

اجاره به صیغه بیع، اجاره معاطاتی

به لحاظ عین مستأجره:

اجاره انسان، اجاره ثانیه، اجاره حق انتفاع، اجاره حیوان ( فقه )، اجاره رحم، اجاره کاروانسرا، اجاره مبیع، اجاره متعدد، اجاره منافع

به لحاظ غیرمالک:

اجاره فضولی ( فقه )، اجاره مغصوب

به لحاظ کار برد مستأجر:

اجاره بر مباحات، اجاره بر مستحبات، اجاره بر مکروهات، اجاره بر واجبات

به لحاظ مستأ جر:

اجاره بر قضاء، اجاره به کافر

به لحاظ منقول:

اجاره غیر منقول، اجاره منقول

به لحاظ موجر:

اجاره محجور علیه، اجاره وارث، اجاره وصی، اجاره وکیل، اجاره ولی

به لحاظ نوع:

اجاره فروش، اجاره محاباتی

به لحاظ وقت:

اجاره دراز مدت، اجاره ما دام العمر

وابسته

اثر اجاره، اجاره بندی، اجاره نامه، اجرت ( فقه )، احکام اجاره، ارکان اجاره، استثنا در اجاره، اشتراط در قرض، اقاله اجاره، اقباض در اجاره، التزام به منفعت، انفساخ اجاره، انقضای اجاره، اوراق بهادار اجاره، خیار در اجاره، رهن با اجاره، سرقفلی ( فقه )، شرایط اجاره ( فقه )، عوضان اجاره، غبن دراجاره، قاعده الإجارة أحد معایش العباد، قاعده کل ما صحّ إعارته صحّ إجارته، قاعده کلما کان له منفعة محلّلة مقصودة تصح اجارته، قاعده ما یصح بیعه یصح اجارته، مال ( فقه )، مستاجر، منافع ( فقه )، نکاح به اجاره

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اجاره ( فقه ) به زیرصفحه اجاره ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==magshow.php?kind=218index.php?catid=50

• الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 21 : صفحه 530
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 4 : صفحه 327
• الفقه جلد 57 : صفحه 7
• الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 1 : صفحه 252، 294
• الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 1 : صفحه 223
• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 242، 251
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 570، 574
• تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله (کتاب الاجاره) : صفحه (139-140)
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 7 : صفحه 80
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 27 : صفحه 204
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 165
• ریاض المسائل جلد 6 : صفحه 11
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 17 : صفحه 293، 319، 321، 325، 327، 358، 365
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37-2 : صفحه 235، 242، 244، 255
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 2 : صفحه 179
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 137
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 234
• فرهنگ معارف اسلامی جلد 1 : صفحه 61
• فقه الامام جعفرالصادق جلد 4 : صفحه 257
• فقه الموضوعات الحدیثة : صفحه 181
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2 : صفحه 456
• مبانی العروة الوثقی (کتاب الاجاره-الاول) : صفحه 9، 15، 112
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 10 : صفحه 5
• مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 6 : صفحه 103، 104
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 5 : صفحه 171
• مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 3
• معجم فقه الجواهر جلد 1 : صفحه 58
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 15 : صفحه 3، 127
• مهذب الاحکام جلد 19 : صفحه 5
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 22