آب

افزودن بخش دوم شناسه بدین جهت است که اطلاق آب بر مثل آب مضاف (--' آب مضاف) به نحو مجاز است. از آب، در باب‌های طهارت، اطعمه و اشربه و احیاء موات از جهات گوناگون سخن رفته است. احکام آن افزون بر باب‌های یاد شده به مناسبت در باب‌های صلات، خمس، انفال، صوم، حج، جهاد، تجارت، مزارعه و صید و ذباحه نیز آمده است.

آب به مطلق (--' آب مطلق) و مضاف، مشکوک (--' آب مشکوک) و غیر مشکوک، مشتبه (--' آب مشتبه) و غیر مشتبه و مستعمل (--' آب مستعمل) و غیر مستعمل، کثیر (--' آب کثیر) و قلیل (--' آب قلیل) تقسیم می‌شود. 1 در این جا به احکام کلّی آن اشاره می‌شود.

طهارت و نجاست: آب، پاک و پاک کننده هر چیز نجسی است که قابل پاک شدن است، و نیز بر طرف کننده حدث (--' حدث) می‌باشد. 2 آب قلیل به محض ملاقات نجس به قول مشهور و آب کثیر با تغییر رنگ، بو یا مزه آن به وسیله نجاست، نجس می‌شود 3 (--' آب نجس) .

عبادات: وضو و غسل جز با آب صحیح نیست. 4 ادرار کردن در آب، مکروه است. 5 نماز گزاردن در گذرگاه آب 6 و

^ 74 ^

نیز آب بستن به منطقه دشمن در حال جهاد کراهت دارد. 7 به قول مشهور، روزه با فرو بردن سر در آب باطل می‌شود و این کار در روزه واجب معیّن 8 و نیز قضای روزه ماه رمضان در بعد از ظهر، حرام نیز می‌باشد. 9

تملّک: آب موجود در زمین مباح (--' مباحات اصلی) از مشترکات (--' مشترکات) است که با حیازت (--' حیازت) قابل تملّک است. همچنین به قول مشهور، کندن چاه در زمین مباح به قصد تملّک یا در ملک خود، سبب تملّک یا در ملک خود، سبب تملّک آب آن است. 10 آب‌های مباح مانند چشمه و باران که در جوی‌های شخصی جمع می‌شود، به قول مشهور از آنِ مالک آن است. 11

خرید و فروش: فروختن آب با پیمانه، وزن یا مشاهده در صورت محصور بودن، مانند آب حوض جایز است. 12 لیکن در صحّت خرید و فروش مثل آب چاه که دارای جوشش است و دائم آب تازه با آب قبلی مخلوط می‌شود اختلاف می‌باشد (--' آب چاه) . در آب، ربا (--' ربا) نیست. 13

نوشیدن: نوشیدن آب دارای آدابی همچون گفتن بسم الله، نشسته نوشیدن در شب و ایستاده در روز می‌باشد 14 (--' نوشیدن) .

مزارعه: از شرایط صحّت عقد مزارعه (--' مزارعه) ، قابلیت زمین برای بهره برداری به دلیل داشتن آب است. 15

حیوان: دادن آب به حیوان پیش از ذبح آن، مستحب است. 16 عرضه آب بر حیوان هنگام رسیدن به آب از حقوق چارپا بر صاحبش شمرده شده است. 17

1 - العروة الوثقی 1 / 26 - 54.

2 - 26.

3 - الروضة البهیة 1 / 251 و 258 و العروة الوثقی 1 / 30 و 34.

4- تحریر الوسیلة 1 / 101 - 103.

5 - جواهر الکلام 2 / 68.

6 - 8 / 344.

7 - 21 - 66.

8 - 16 / 227 - 229 و مستمسک العروة 8 / 262.

9 - جواهر الکلام 17 / 52.