شجاج ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
در فقه از جراحتهای پدید آمده در سر و صورت »شِجاج« و در غیر سر و صورت »جرح« تعبیر میگردد. 1 شجاج از منظر مشهور بر هشت قسم است. 2
1. حارصه) خارصه (؛ خراشیدگی پوست، بدون جریان خون.
2. دامیه؛ زخمی که کمی در گوشت نفوذ کرده و خون جاری شده است.
3. متلاحمه) باضعه (؛ جراحتی که نفوذش در گوشت عمیق است؛ لیکن به پوشش نازک روی استخوان) سِمحاق (نرسیده است.
4. سِمْحاق؛ زخمی که در گوشت نفوذ کرده و به پوشش استخوان رسیده است.
5. موضحه؛ جراحتی که سمحاق را پاره کرده و سفیدی استخوان) وضح (را آشکار ساخته است.
6. هاشمه؛ آنچه موجب شکستگی استخوان گردد، هرچند با جراهت همراه نباشد.
7. منقِّله؛ آنچه سبب جابه جایی استخوان گردد.
8. مأمومه؛ جراحتی که به پرده مغز) امّ الدِّماغ (رسیده است) ر آمّه (.
دامغه به جراحتی گفته میشود که پرده مغز را شکافته و به مغز رسیده است و از آنجا که با گرفتار شدن شخص به جنایت دامغه زنده ماندن وی بعید مینماید، فقها آن را از اقسام »شجاج« نشمردهاند. 3
برخی، دامیه و حارصه را یکی دانسته و میان متلاحمه و باضعه تفاوت قائل شده و گفتهاند: اگر نفوذ جراحت در گوشت کم باشد به آن باضعه و اگر زیاد باشد متلاحمه گفته میشود. 4 برخی نیز لازمه یکی بودن دامیه با حارصه را تغایر باضعه و متلاحمه، و لازمه تغایر آن دو را یکی بودن باضعه و متلاحمه ذکر کردهاند. 5 هرچند برخی به این تلازم اشکال کردهاند6) ر باضعه (.
جراحتهای غیر سر و صورت دو نوع است: جائفه) جراحتی که آلت جرح به اعضای میان تهی بدن همچون شکم، پهلو و قفسه سینه نفوذ کند (و غیر جائفه.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 65
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- دامعه، دامغه ( فقه )، دامیه ( فقه )، سمحاق ( فقه )، مامومه، متلاحمه ( فقه )، موضحه ( فقه )، مُنَقّلِه، هاشمه ( فقه )
وابسته
- بینه شجاج، جرح ( مقابل شجاج )، جنایت بر سر، جنایت بر صورت، دیه شجاج ( فقه )، شهادت کودک به شجاج، قصاص شجاج
منابع
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 10 : صفحه 79
- المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 9 : صفحه 658
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 16 : صفحه 79
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 25 : صفحه 343
- تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 593
- ترمینولوژی حقوق : صفحه 378
- جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 6 : صفحه 263
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 42 : صفحه 354
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 24 : صفحه 57، 76، 270، 295
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 25 : صفحه 481، 482، 511، 520
- شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 234
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 65
- فقه الامام جعفرالصادق جلد 6 : صفحه 374
- فقه السنة جلد 2 : صفحه 488، 507
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : صفحه 409
- کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة جلد 5 : صفحه 358
- مبانی تکملة المنهاج جلد 2 : صفحه 397