اجتماع ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اجتماع
اجتماع: جمع شدن چند چیز با هم.
عنوان اجتماع در بیشتر ابواب عبادات و معاملات آمده که مهم ترین موارد آن عبارت است از:
1. اجتماع اسباب: هنگام اجتماع چند سبب 1 مانند خوابیدن و خروج باد معده، یا چند غایت مانند مسّ قرآن و قرائت آن برای وضو 2، گرفتن یک وضو کافی است و تعیین سبب یا غایت لازم نیست و اگر غایت خاصی تعیین شود، از بقیّه کفایت می‌کند. همچنین در اجتماع چند سبب برای غسل واجب، یک غسل به نیّت همه آن‌ها یا به نیّت غسل جنابت در صورتی که جزء اسباب باشد و به قول مشهور به نیّت رفع حدث، از همه اسباب کفایت می‌کند، ولی در کفایت نیّت یک غسل غیر از جنابت مانند حیض یا مسّ میّت از سایر غسل‌ها اختلاف است. قول به کفایت، به مشهور نسبت داده شده است 3 (--» تداخل) .
2. اجتماع افراد: اگر امر به معروف و نهی از منکر بر اجتماع جمعی از مکلّفین متوقّف باشد، اجتماع آنان واجب است. 4 اگر کسی دو یا چند نفر را در امری وکیل و اجتماع آنان را در وکالت شرط کند، وکیلان به تنهایی حق تصرف در مورد وکالت ندارند و با مرگ یکی، وکالت دیگری نیز باطل می‌شود. 5
در روایات بر استحباب اجتماع در دعا به ویژه چهار و نیز چهل نفر تأکید و از موجبات استجابت دعا شمرده شده است. 6 مستحب است کسانی که روز عرفه (روزه عرفه) در عرفات (--» عرفات) حضور ندارند، در شهرهای خود برای دعا اجتماع کنند. 7
اگر اولیای دم جماعتی باشند، در این که جواز استیفای قصاص (--» قصاص) منوط به اجتماع آنان است - بدین معنا که همگی به فردی از غیر خودشان وکالت یا به یکی از خودشان اذن دهند که حکم قصاص را اجرا کند - یا هر یک می‌توانند بدون اذن دیگری آن را اجرا نمایند، اختلاف است. 8
3. اجتماع حدود: در اجتماع چند حدّ (--» حدود) ، حدّی که اجرای آن موجب فوت حدّ دیگر نمی‌شود، مقدّم می‌گردد.
بنابراین، در اجتماع تازیانه (--» تازیانه) و رجم (--» رجم) ، تازیانه مقدّم می‌شود. 9
4. اجتماع نماز عید و جمعه: در صورت اجتماع نماز عید (--» نماز عید) و نماز جمعه (--» نماز جمعه) در یک روز - در فرض وجوب آن دو - به قول مشهور، کسانی که در نماز عید شرکت کرده‌اند نسبت به حضور در نماز جمعه مخیّرند. برخی این حکم را مخصوص کسانی دانسته‌اند که راهشان به محل برگزاری نماز جمعه دور است. برخی دیگر انجام هر دو را واجب دانسته‌اند. 10
1 - جواهر الکلام 2 110.
2 - التنقیح (الطهارة) 5 62 - 70.
3 - جواهر الکلام 2 114 و مستمسک العروة 3 137 - 143.
4 - توضیح المسائل مراجع م 2787.
5 - جواهر الکلام 27 406.
6 - وسائل الشیعة 7 103.
7 - جواهر الکلام 19 60.
8 - 42 289.
9 - 41 345.
10 - 11 395 - 39.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 240
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اجتماع ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- اجتماع رهبری ومرجعیت، اجتماع سبب و مباشر، همخوابی
- به لحاظ عبادات:
- اجتماع اذان، اجتماع بردعای عرفه، جمع بین اذان و اقامه، جمع بین حج و عمره، جمع بین دو حج، جمع بین دو سوره در نماز، جمع بین دو عمره، جمع بین قربانی مستحب و واجب، جمع روزه بدل قربانی حج، جمع نماز
- به لحاظ مصادیق:
- إرخاء ستر، اجتماع اسباب، اجتماع حصر و صد، اجتماع زیر لحاف، اجتماع شاهد طلاق، اجتماع وارث، اجتماع وجوب و استحباب، جمع ادله، جمع امتعه در عرفات، جمع بین جزیه بر افراد و زمین، جمع بین دو قدم در قیام، جمع بین صیغ سلام، جمع بین طهورین، جمع غساله دست در یک ظرف، جمع کردن قوت سال، خلوت ( فقه )
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اجتماع ( فقه ) به زیرصفحه اجتماع ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 240