بدل ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
بدل
بَدَل: جایگزین تکلیف اوّلی یا مال تلف شده.
در بابهای طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت و کفّارات از آن یاد شده است.
بدل یا در تکالیف است یا در اموال.
1. بدل در تکالیف: بدل در تکالیف عبارت است از تکلیفی که هنگام ناتوانی از انجام دادن تکلیف نخست از سوی شارع جایگزین آن میشود که از آن به بدل شرعی، بدل اضطراری و بدل طولی - که در طول مُبْدَل قرار دارد - تعبیر میشود. این نوع بدل اختصاص به تکالیف عبادی دارد که در ذیل به نمونههایی از آن اشاره میکنیم.
درصورت عدم امکان تحصیل طهارت) وضو و غسل (با آب، تیمّم با خاک، جایگزین آن قرار داده شده است1) ر تیمّم (.
هرگاه نماز گزار نتواند رکوع و سجود نماز را به جا آورد، اشاره به رکوع و سجود جایگزین آنها میشود. 2 در نماز خوف) ر نماز خوف (نیز هرگاه شخص از اشاره به رکوع و سجود متمکّن نباشد، رکوع، سجود و ذکرهای آن دو، همچنین قرائت از او ساقط میشود و بدل هر رکعت، تسبیحات اربع) ر تسبیحات اربع (گفته میشود. 3
اگر روزه گرفتن بر پیرمرد و پیرزن مشقّت داشته باشد، روزه بر ایشان واجب نیست لیکن واجب است برای هر روز یک یا دو مُدّ طعام) ر مُدّ (- بنابر اختلاف در مسئله - به عنوان فدیه) کفّاره (به فقیر بدهند. 4
اگر حاجی به خاطر نداشتن پول یا عدم دسترسی به حیوان، از قربانی کردن عاجز باشد، باید ده روز به عنوان بدل قربانی روزه بگیرد. 5
در کفّاراتِ دارای افراد طولی همچون کفّاره ظهار) ر ظهار (و قتل اشتباهی) ر قتل خطا (تکلیف اوّلی عمل به مقتضای فرد نخستین است. دیگر افراد به ترتیب، بدل فرد پیشین میباشند که درصورت عجز از آن، نوبت به فرد بعدی میرسد.
2. بدل در اموال: اگر کسی مال دیگری را تلف کند یا در حکم تلف قرار دهد - مانند آنکه آن را بفروشد، بهگونهای که مالک، دسترسی به آن نداشته باشد - درصورتی که اتلاف، ضمانآور باشد، ضامن بدل آن است. بدل در مثلی) ر مثلی (مثل و در قیمی) ر قیمی (قیمت آن است.
) ر بدل تالف () ر بدل حیلوله (
1. جواهر الکلام 4 183- 182/14. 3 266 /9. 2 76 - 75 /5. العروةالوثقی 5 222- 221 /2. جواهر الکلام 169 - 166 /19.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 76
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
== منابع ==index.php?catid=50