تعصیب ( ارث )

توضیح مفهومی

تعصیب

تَعصیب: ارث دادن به عَصَبه میّت.

در باب ارث از آن سخن گفته شده است.

عصبه نزد عالمان سُنّی بر دو قسم است: عصبه ذاتی) عصبه بنفسه (و عصبه غیری) عصبه بالغیر (. اوّلی عبارت است از خویشاوندان نرینه‏ای مانند پسر و برادر که بدون واسطه، یا با واسطه ذکور، مانند عمو، فرزندان پسر و برادر و عمو، با میّت، نسبت دارند. دومی عبارت است از خویشاوندان خارج از عصبه ذاتی که عصوبت را از عصبه ذاتی کسب می‏کنند. اینان عبارتند از: دختر، دختر پسر و خواهر پدری و مادری یا پدری.

تعصیب) ردّ (در فقه شیعه باطل است؛ لیکن اهل سنّت در دو مورد، آن را صحیح می‏دانند.

الف. میّت، وارث فرض بر نداشته باشد. در این صورت، ارث به عصبه

می‏رسد، با ملاک الاقرب فالاقرب، و بقیّه خویشاوندان، سهمی ندارند. در فقه شیعه، ارث از آنِ همه خویشان است با ملاک یادشده.

ب. میّت، وارث فرض‏بر دارد، لیکن مقدار ترکه) ر ترکه (بیش از سهام آنان است. در این صورت، مقدار اضافی را عصبه به ارث می‏برند و چیزی از آن به فرض بران نمی‏رسد. لیکن در فقه شیعه، مقدار اضافی نیز از جهت قرابت به فرض بران می‏رسد؛ جز شوهر و زن با وجود وارث دیگر و مادر با وجود برادرِ پدری یا پدری و مادریِ میّت، و پدر میّت و برادرِ مادری با وجود یکی از اجداد پدری که این افراد با وجود وارثی دیگر، مشمول این حکم نیستند؛ 1 لیکن در صورت عدم وجود وارثی بجز شوهر، مقدار اضافی به شوهر می‏رسد و در صورت عدم وجود وارثی بجز زوجه در اینکه مقدار اضافی به او ردّ می‏شود یا آنکه از آنِ امام علیه السّلام خواهد بود، اختلاف است. قول مشهور عدم ردّ به زوجه است. در نتیجه مقدار اضافی به امام علیه السّلام می‏رسد. 2

در فرض سوم) مادر با وجود برادر و پدر میّت (مقدار اضافی به پدر داده می‏شود و در فرض آخر) برادران مادری با وجود یکی از اجداد پدری (مقدار اضافی به جدّ می‏رسد. 3

اگر میّت، سُنّی و عصبه ارث بَرِ او، شیعه باشد، وی می‏تواند به قاعده الزام) ر قاعده الزام (خواستار ارث خود از ترکه میّت یادشده باشد. 4

) ر ارث (

1. مستندالشیعة 396 - 393. 2 143 - 140 /19؛ جواهر الکلام 3 82 - 79 /39. مهذب الاحکام 4 101 /30. جواهر الکلام 105 /39.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 533

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تعصیب ( ارث )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

ارث عصبات

اعم

ارث ( استحقاق )

وابسته

ارث به قرابت، اَکدَریّه، زیادی فریضه بر سهم الارث، سهم الارث، عصبه ( فقه )، عول

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعصیب ( ارث ) به زیرصفحه تعصیب ( ارث )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 334
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 8 : صفحه 79
• المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 7 : صفحه 18، 20
• الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 3 : صفحه 42
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 377
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 39 : صفحه 99
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 22 : صفحه 59، 97، 237
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 34-2 : صفحه 37، 83، 102
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 533
• مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 1 : صفحه 266، 273
• مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 2 : صفحه 1289
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 11 : صفحه 560، 596
• معجم المغنی فی الفقه الحنبلی جلد 1 : صفحه 33
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 17 : صفحه 186