وَقْت
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تاریخ: زمان وقوع یک پدیده.
تاریخ در لغت به معنای تعیین زمان یک رخداد است. در اسلام رخداد مهم هجرت رسول اکرم صلّی اللَّه علیه و آله از مکّه به مدینه مبدأ تاریخ مسلمانان قرار داده شده که به دو گونه قمری و شمسی محاسبه میگردد.
مراد از تاریخ در کلمات فقها زمان وقوع یک پدیده است، مثلا گفته میشود: تاریخ هریک از طهارت یا نجاست آب، یا معلوم است و یا مجهول و مراد، زمان حدوث طهارت یا نجاست است. از این عنوان در فقه در بابهایی نظیر طهارت، حج، نکاح و ارث و نیز در اصول فقه سخن رفته است.
الف. بعد فقهی: آب کُرّی) ر آب کُر (که قبلا قلیل) ر آب قلیل (بوده یا آب قلیلی که سابقه کُر بودن داشته است، اگر با نجاستی ملاقات کند، به لحاظ معلوم یا مجهول بودن تاریخ، چهار صورت پیدا میکند: 1. تاریخ حدوث کُرّیت یا قلَّت و نیز ملاقات معلوم است. 2. تاریخ هر دو مجهول است. 3. تاریخ حدوث کُرّیت یا قلَّت، معلوم و زمان ملاقات، مجهول است. 4. عکس صورت سوم.
حکم صورت نخست روشن است. مثلا اگر تاریخ ملاقات پس از حدوث کرّیت آب باشد، آب محکوم به طهارت است.
طهارت و نجاست آب در صورت دوم اختلافی است. مشهور قائل به طهارت آن هستند. در دو صورت آخری نیز این اختلاف مطرح است. 1
اگر حاجی یا عمره گزار عملی را که موجب کفّاره است مرتکب شود ولی نداند که ارتکاب این عمل قبل از تلبیه) ر تلبیه (بوده تا کفّارهای بر عهدهاش نیاید یا پس از تلبیه تا کفّاره بر او واجب گردد، در این فرض اگر تاریخ هر دو یا تنها تاریخ یکی - خواه تلبیه یا عملِ موجب کفّاره - مجهول باشد، کفّاره بر عهده او نخواهد آمد. 2
________________________________________
314
اگر برای دختری، هم پدر و هم جدّ پدری او، هریک شوهری برگزیند، عقدی که زودتر انجام گرفته صحیح و عقد بعدی باطل است. اگر پدر و جدّ در سابق بودن عقد با یکدیگر اختلاف کنند و هریک مدّعی مقدّم بودن زمان عقد خویش باشد، در صورت معلوم بودن تاریخ یکی و مجهول بودن زمان دیگری - بنابر قول به اصل تأخّر مجهول از معلوم که از آن به اصل تأخّر حادث تعبیر میشود - عقد معلوم التاریخ محکوم به صحّت است و چنانچه تاریخ هر دو مجهول باشد در اینکه عقد جدّ مقدّم است و یا به قرعه رجوع میشود) ر قرعه (، بحث است. 3
از شرایط توارث در مرگهای جمعی، نامعلوم بودن تاریخ مرگِ درگذشتگان از لحاظ تقدّم و تأخّر زمانی است؛ بنابر این در صورت معلوم بودن تاریخ مرگ یکی از دو نفر، تنها آن که تاریخ فوتش مجهول است از دیگری ارث میبرد4) ر توارث (.
ب. بعد اصولی: از اصول عملی، اصل تأخّر حادث است. محل جریان آن جایی است که تاریخ وقوع پدیدهای معلوم باشد - مانند یقینی بودن مرگ زید در روز جمعه - لیکن در مقایسه حدوث آن با اجزای زمان - مثلا روز پنجشنبه - یا با پدیده دیگری - مانند مرگ عمرو - شک در تقدّم حدوث آن بر جزء یادشده زمان یا پدیده دیگر یا تأخّر از آن، حاصل میشود. در چنین موردی گفته میشود: اصل، تأخّر حادث) مرگ زید (از زمان مشکوک یا پدیده مجهول التاریخ است و نتیجه گرفته میشود که مرگ زید پس از روز پنجشنبه، یعنی در روز جمعه یا پس از فوت عمرو بوده است) ر اصل تأخّر حادث (.
1. العروة الوثقی) ج (83 - 82 /1؛ العروة الوثقی 37 /1؛ مستمسک العروة 167 - 166 /1؛ مهذب الاحکام 2 193 - 191 /1. العروة الوثقی 572 /2؛ العروة الوثقی) ج (671 /4؛ مستمسک العروة 3 424 - 423 /11. جواهر الکلام 308 - 306 /39. 4 211 /29.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 313
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «وَقْت» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- افق، تراخی ( فقه )، چاشت، حین، دحو الارض، زمان امتحان رشد، زمان حضور امام (ع )، زمان غیبت امام ( ع )، ساعت (زمان)، عید، قمر در عقرب، مدت، وقت پرداخت دیه، وقت تسلیم نفقه، وقت تسمیه صید، وقت زکات گندم و جو، وقت عده، وقت عزا داری میت
- به لحاظ عبادات:
- وقت اذان، وقت اعتکاف، وقت پرداخت زکات، وقت جهاد، وقت حج، وقت خطبه نماز جمعه، وقت روزه، وقت غسل مستحب، وقت قربانی، وقت نماز، وقت نیت، وقت وجوب زکات
- به لحاظ عقود:
- وقت امان، وقت گرفتن جزیه، وقت مساقات، وقت ولیمه عروسی
وابسته
- احترام زمان شریف، استطاعت زمانی، انقضا، تنگی وقت، توارث با تعیین زمان مرگ یکی، تیمم آخر وقت، تیمم اول وقت، جهل به زمان مرگ وارث و مورث، گذشت زمان، مبدأ ( فقه )، مضاربه مدت دار، مقیاس شرعی سفر، نقش زمان و مکان در استنباط
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه وَقْت به زیرصفحه وَقْت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.