آیه وُدّ

توضیح مفهومی

آیه وُدّ : آیه 96 مریم، در باره قرار دادن محبت مومن در دلها، و از آیات نازل شده در شأن علی (ع)

به آیه 96 سوره مریم «آیه وُدّ» گفته می‌شود: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا»؛ «کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‏اند خداوند رحمن محبت آنها را در دلها می‏افکند».

بعضی از مفسران این آیه را مخصوص امیر مؤمنان علی (ع) ، و بعضی شامل همه مؤمنان دانسته‏اند. در بسیاری از کتب حدیث و تفسیر اهل تسنن (علاوه بر شیعه) روایات متعددی در شان نزول این آیه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که نشان می‏دهد نخستین بار این آیه در مورد علی (ع) نازل گردیده است، از جمله: در ~تفسیر ثعلبی~ از «براء بن عازب» نقل شده که رسول خدا (ص) به علی (ع) فرمود: بگو خداوندا! برای من عهدی نزد خودت قرار ده، و در دلهای مؤمنان مودت مرا بیفکن، در این هنگام، این آیه نازل گردید. و در کتاب ~الصواعق المحرقة~ از «محمد بن حنفیه» در تفسیر این آیه چنین نقل شده: «هیچ فرد با ایمانی پیدا نمی‏شود مگر اینکه در درون قلبش، محبت علی و خاندان او است». و شاید به همین دلیل در روایت صحیح و معتبر از خود امیر مؤمنان علی (ع) چنین نقل شده: «لو ضربتُ خیشوم المؤمن بسیفی هذا علی أن یُبغضنی ما أبغضنی، و لو صببت الدنیا بجمّاتها علی المنافق علی أن یحبّنی ما أحبّنی، و ذلک أنّه قضی فانقضی علی لسان النبیّ الأُمّی أنّه قال: لا یبغضک مؤمن و لا یحبّک منافق: اگر با این شمشیرم بر بینی مؤمن بزنم که مرا دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت، و اگر تمام دنیا (و نعمتهایش) را در کام منافق فرو ریزم که مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت، این به خاطر آنست که پیامبر (ص) به صورت یک حکم قاطع به من فرموده است: ‌ای علی! هیچ مؤمنی تو را دشمن نخواهد داشت و هیچ منافقی محبت تو را در دل نخواهد گرفت». البته هر چند درجه عالی و مرحله بالای این محبت، ویژه آن امام متقین است، ولی این مانع از آن نخواهد بود که در مراحل دیگر همه مؤمنان و صالحان از طعم این محبت و محبوبیت در افکار عمومی بچشند، و از این مودت الهی سهمی ببرند، و نیز مانع از آن نخواهد بود که دشمنان نیز در دل خود احساس محبت و احترام نسبت به آنها کنند.

در تفسیر آیه، بعضی گفته‏اند منظور این است که خداوند محبت آنان را در دلهای دشمنانشان می‏افکند، و این محبت رشته‏ای می‏شود در گردنشان که آنها را به سوی ایمان می‏کشاند، بعضی دیگر آن را به معنای محبت مؤمنان نسبت به یکدیگر که باعث قدرت و قوت و وحدت کلمه می‏شود دانسته‏اند، و بعضی آن را اشاره به دوستی مؤمنان نسبت به یکدیگر در آخرت دانسته، و می‏گویند آنها آن چنان به یکدیگر علاقه پیدا می‏کنند که از دیدار هم برترین شادی و سرور به آنان دست می‏دهد. و بعضی تصریح کرده‌اند که همه این تفسیرها در مفهوم آیه جمع است بی‏آنکه با هم تضادی داشته باشند. نکته اصلی این است که: ایمان و عمل صالح جاذبه و کشش فوق العاده‏ای دارد، اعتقاد به یگانگی خدا و دعوت پیامبران که بازتابش در روح و فکر و گفتار و کردار انسان به صورت اخلاق عالی انسانی، تقوا و پاکی و درستی و امانت و شجاعت و ایثار و گذشت تجلی کند، همچون نیروهای عظیم مغناطیس رباینده است. حتی افراد ناپاک و آلوده، از پاکان لذت می‏برند، و از ناپاکانی همچون خود متنفرند، به همین دلیل هنگامی که- از باب مثال- می‏خواهند همسر یا شریکی انتخاب کنند تاکید دارند که طرف آنها پاک و نجیب و امین و درستکار باشد. این طبیعی است و در حقیقت نخستین پاداشی است که خدا به مؤمنان و صالحان می‏دهد که دامنه‏اش از دنیا به سرای دیگر نیز کشیده می‏شود. در حدیثی از پیامبر (ص) می‏خوانیم: «إنّ اللَّه إذا أحبّ عبداً دعا جبرئیل، فقال یا جبرئیل إنّی أُحبّ فلاناً فأحِبَّه، قال فیُحِبّه جبرئیل، ثمّ ینادی فی أهل السماء إنّ اللَّه یحبّ فلاناً فأحِبّوه، قال فیُحِبّه أهل السماء، ثمّ یوضع له القبول فی الأرض! و إنّ اللَّه إذا أبغض عبداً دعا جبرئیل، فقال یا جبرئیل إنّی أبغض فلاناً فأبغِضه، قال فیُبغِضُه جبرئیل، ثم ینادی فی أهل السماء إنّ اللَّه یُبغِض فلاناً فأبغِضوه، قال فیُبغِضُه أهل السماء، ثمّ یوضع له البغضاء فی الأرض: هنگامی که خداوند کسی از بندگانش را دوست دارد به فرشته بزرگش جبرئیل می‏گوید من فلان کس را دوست دارم او را دوست بدار، جبرئیل او را دوست خواهد داشت، سپس در آسمانها ندا می‏دهد که‌ای اهل آسمان! خداوند فلان کس را دوست دارد او را دوست دارید، و به دنبال آن همه اهل آسمان او را دوست می‏دارند، سپس پذیرش این محبت در زمین منعکس می‏شود. و هنگامی که خداوند کسی را دشمن بدارد به جبرئیل می‏گوید من از او متنفرم، او را دشمن بدار، جبرئیل او را دشمن می‏دارد، سپس در میان اهل آسمانها ندا می‏دهد که خداوند از او متنفر است او را دشمن دارید، همه اهل آسمانها از او متنفر می‏شوند، سپس انعکاس این تنفر در زمین خواهد بود».

این حدیث نشان می‏دهد که ایمان و عمل صالح بازتابی دارد به وسعت عالم هستی، و شعاع محبوبیت حاصل از آن تمام پهنه آفرینش را فرا می‏گیرد، ذات پاک خداوند چنین کسانی را دوست دارد، نزد همه اهل آسمان محبوبند، و این محبت در قلوب انسانهایی که در زمین هستند پرتوافکن می‏شود.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 13 : صفحه 144
2. التبیان فی تفسیر القرآن جلد 7 : صفحه 154
3. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 6 : صفحه 822
4. الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 4 : صفحه 287
5. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 14 : صفحه 113
6. التفسیر الکبیر جلد 21 : صفحه 567
7. تفسیر نور الثقلین جلد 3 : صفحه 363
8. تفسیر القمی جلد 2 : صفحه 56

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه وُدّ» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 096 مریم

اعم

اسامی آیات، سوره مریم ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه وُدّ به زیرصفحه آیه وُدّ/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• التبیان فی تفسیر القرآن جلد 7 : صفحه 154
• التفسیر الکبیر جلد 21 : صفحه 567
• الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 4 : صفحه 287
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 14 : صفحه 113
• تفسیر القمی جلد 2 : صفحه 56
• تفسیر نمونه جلد 13 : صفحه 144
• تفسیر نور الثقلین جلد 3 : صفحه 363
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 6 : صفحه 822