تسامح ( آسان گیری )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تَسامُح: آسان گرفتن و چشم پوشی کردن/ سستی و سهل انگاری کردن.
از تسامح به معنای نخست در بابهایی نظیر زکات، تجارت و شرکت به مناسبت سخن رفته است.
حکم: تسامح در داد و ستد بویژه نسبت به آلات عبادت) ر آلات عبادت (و نیز در واگذاری و استیفای حق، مستحب است. 1 در معاملات و نیز موارد ادای حقوق مالی، آن مقدار از افزایش و کاهشی که بر حسب عرف و عادت مسامحهپذیر است، زیانبخش نیست. در ذیل به نمونههایی از مصادیق آن در ابواب مختلف فقهی اشاره میشود.
زکات: جنس پرداختی به عنوان زکات فطره) ر زکات فطره (مانند برنج نباید با جنسی دیگر مانند گندم مخلوط باشد؛ لیکن اختلاط اندک و ناچیز آن - که بر حسب عرف و عادت مسامحهپذیر است - اشکال ندارد. 2
بیع: در بیع سلم، ذکر اوصاف کالا در حدّی که جهالت را برطرف کند و آن را
________________________________________
464
از دیگر کالاها از نوع خودش ممتاز نماید، لازم است؛ لیکن ذکر اوصافی که دخالتی اندک در تفاوت قیمت کالا دارد - و از نظر عرف مسامحهپذیر است - لازم نیست. 3
از شرایط ثبوت خیار غبن) ر خیار غبن (آن است که مقدار زیادی و کاستی بهای کالای مورد معامله بر حسب عرف و عادت مسامحهپذیر نباشد وگرنه خیار، ثابت نمیگردد. 4
ربا: هرگاه در معامله، عوضین از یک جنس و پیمانهای یا وزنی باشند، فزونی یکی بر دیگری، ربا و حرام است، مگر آنکه زیادی و کاستی به مقداری باشد که عرف مسامحه در آن را میپذیرد. 5
شرکت: در صورتی که تقسیم مال مشترک برای یکی از شرکا ضرر غیر قابل مسامحه داشته باشد، تقسیم منوط به رضایت همه خواهد بود و کسی بر آن اجبار نمیشود) ر قسمت (.
از تسامح به معنای دوم در بابهای مختلف نظیر صلات، صوم و شهادات به مناسبت سخن رفته است.
حکم: ترک تکالیف واجب همچون نماز و حج از روی بیاعتنایی و سهل انگاری حرام و ترک سهل انگارانه همه سُنَن موجب سقوط شخص از عدالت6 و سهل انگاری در حفظ امانت، ضمانآور است) ر امانت (.
احکام: نماز خواندن با لباس کسی که در اجتناب از نجاسات یا محرّمات همچون غصب، سهل انگاری میکند بنابر مشهور کراهت دارد. 7 کسی که به علّت بیماری در ماه رمضان روزه نگرفته، در صورت بهبود تا پیش از ماه رمضان آینده، واجب است قبل از حلول ماه رمضان قضای آن را بگیرد و چنانچه سهل انگاری کند تا ماه رمضان آینده فرا رسد علاوه بر قضا بنابر مشهور واجب است برای هر روز یک مدّ طعام) ر مُدّ (کفّاره بدهد. 8
قاعده تسامح: قاعده تسامح در ادلّه سنن از قواعد مشهور فقهی است که بر اساس آن در حکم به استحباب یا کراهت چیزی، دلیل و مستند ضعیف، کفایت میکند) ر قاعده تسامح در ادله سنن (.
) رتقصیر (
1. قواعد الاحکام 13 /2؛ الروضة البهیة 2 290 /3. العروة الوثقی 3 361 /2. الروضة البهیة 4 403 /3.
________________________________________
465
جواهر الکلام 5 43 /23. جامع المقاصد 6 279 /4. قواعدالاحکام 494 /3؛ الروضةالبهیة 7 130 /3. جامع المقاصد 112 /2؛ جواهرالکلام 8 267 /8. الحدائق الناضرة 310 /13.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 463
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تسامح ( آسان گیری )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تسامح ( آسان گیری ) به زیرصفحه تسامح ( آسان گیری )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50