انتقال ( مطهرات )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
انتقال
انتقال: یکی از مطهِّرات جا به جا شدن
از انتقال به معنای نخست در باب طهارت سخن رفته و مراد از آن انتقال چیزی است - که به لحاظ انتساب به محل خاصی محکوم به نجاست است - به جای دیگری که محکوم به طهارت است، همچون انتقال خون انسان یا حیوان دارای خون جهنده به بدن پشه که خون جهنده ندارد یا انتقال ادرار نجس - مانند ادرار انسان - به گیاه از راه ریشه.
انتقال از مطهِّرات (--» مطهِّرات) است به شرط آن که نجس جا به جا شده به طور حقیقی به محل دوم نسبت داده شود. برای نمونه، در مثال اول، خون پشه بر آن صدق کند. بنا بر این، اگر پس از انتقال، این نسبت، مشکوک باشد، حکم به طهارت آن نمی‌شود. 1
از انتقال به مفهوم دوم به مناسبت در باب‌های طهارت، صلات، حجر، ضمان، طلاق، ظهار و ارث سخن گفته شده است.
حکم: حکم انتقال بر حسب موارد، مختلف است که بدان اشاره می‌شود.
انتقال به بدل: هر گاه ردّ اصل در موارد ضمان، امکان پذیر نباشد، انتقال به بدل (--» بدل) ، واجب می‌شود مانند تلف شدن مال غصب شده که پرداخت بدل آن یعنی مثل (--» مثلی) یا قیمت آن بر غاصب واجب است 2 و نیز در تکلیف هایی که انجام اصل آن‌ها ممکن نیست به بدل - در صورت داشتن بدل - منتقل می‌شود مانند کسی که به جهت دسترسی نداشتن به آب یا زیان داشتن آن، نمی‌تواند وضو بگیرد یا غسل کند، واجب است تیمّم (--» تیمّم) نماید 3 و نیز در کفّارات دارای
بدل، در صورت ناتوانی از اصل، بدل آن پرداخت می‌شود 4 (--» کفّاره) . همچنین مکلّف در صورتی که نتواند ایستاده نماز بخواند، باید بنشیند و در صورت ناتوانی از نشستن، باید خوابیده نماز بگزارد. 5
انتقال حق: حقوق به لحاظ قابلیّت برای انتقال به فروختن، ارث بردن و مانند آن، دو گونه است:
1. حقوقی که قابل انتقال نیست مانند حق پدری، حق ولایت برای حاکم شرع و حق استمتاع از همسر. به این حقوق حکم نیز اطلاق می‌شود. 6
2. حقوقی که انتقال پذیر است مانند حق خیار (--» خیار) ، قصاص (--» قصاص) و تحجیر 7 (--» تحجیر) . در انتقال برخی حقوق همچون حق شفعه (--» شفعه) از طریق ارث اختلاف است. 8
(--» حق)
انتقال دین: دین ثابت در ذمّه بدهکار با حواله، به ذمّه دیگری منتقل می‌شود. در نتیجه، دیگری باید بدهی را به بستانکار بپردازد 9 (--» حواله) .
انتقال حسّی: زنی که طلاق رجعی (--» طلاق رجعی) داده شده، نباید تا پایان مدّت عدّه (--» عدّه) از خانه شوهر به جای دیگر منتقل شود، بلکه باید زمان عدّه را نزد شوهر سپری کند. 10
انتقال نیّت: (--» عدول) .
انتقال ملکیّت: سبب انتقال ملکیّت یا اختیاری است مانند بیع (--» بیع) و اجاره (--» اجاره) ، و یا قهری مانند مرگ که موجب انتقال ترکه میّت به ورثه می‌شود (--» ارث) .
(--» تملیک) (--» تملّک)
انتقال ترکه: اموال بر جای مانده از میّت در صورتی که دین یا وصیّتی به آن تعلّق نگرفته باشد، به مجرّد مرگ، به ورثه منتقل می‌شود و در صورت تعلّق دین و وصیّت به همه یا بعض مال در انتقال آن مقدار از مال که مقابل دین و وصیّت قرار می‌گیرد، اختلاف است. بنا بر قول به انتقال، ورثه نمی‌توانند در آن تصرف کنند 11 (--» ترکه) .
انتقال احکام: مردی که زن غیر حامله خود را طلاق رجعی داده، چنانچه در این فاصله بمیرد، وظیفه زن از عدّه طلاق به عدّه وفات منتقل می‌شود 12 (--» عدّه) .
در حَجب نقصان، سهم وارث از بیشتر به کمتر منتقل می‌شود 13 (--» حجب) .
1 - جواهر الکلام 6 293 و مهذّب الاحکام 2 100 - 101.
2 - جواهر الکلام 37 85 و 100.
3 - 2 303.
4 - 33 292 - 296.
5 - العروة الوثقی 1 640.
6 - مصباح الفقاهة 2 39 و 45 - 46.
7 - مهذّب الاحکام 3 388 - 389.
8 - جواهر الکلام 37 391 - 393.
9 - 26 164.
10 - 32 352.
11 - 26 84 - 93.
12 - 32 260 - 262.
13 - 39 78.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 679