استحسان قیاسی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استحسان قیاسی : عدول از حکم قیاس جلیّ به مقتضای قیاس خفیّ
استحسان قیاسی از اقسام استحسان و به معنای ترجیح دادن مقتضای قیاس خفی و عمل کردن به آن در برابر قیاس جلی، به خاطر صحیح تر و مطلوب تر بودن نتیجه آن است؛ برای مثال، سارقی به قطع شدن دست راست محکوم می‌شود، ولی مجری حکم از روی خطا، دست چپ وی را قطع می‌کند؛ در این صورت، بنا بر قیاس جلی، مجری ضامن بوده و باید دیه بپردازد ـ چون، برای مثال، اگر به جای دست چپ، بینی او را می‌برید ضامن بود، پس در این مورد نیز ضامن است ـ اما گفته شده که هر چند دست چپ اشتباهی قطع شده، ولی مأمور، ضامن نیست، چون منفعت دست راست از دست چپ بیشتر است. در نتیجه، مصلحت در عمل نکردن به قیاس جلیّ و حل نمودن مشکل با عمل کردن به قیاس خفی است که به موجب آن، مأمور ضامن نیست، زیرا مجرم آسیب کمتری دیده و دست راست وی سالم مانده است.
اهل سنت این استحسان را، برخلاف استحسان عرف و اجماع، قابل سرایت دادن به موارد مشابه می‌دانند.
منابع
- اصول الفقه : صفحه 247
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 89
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 206
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه (315-317)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «استحسان قیاسی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استحسان قیاسی به زیرصفحه استحسان قیاسی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.