شبهه حکمی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
شبهه حکمی : شک در جعل حکم شرعی کلّی
شبهه حکمی، مقابل شبهه موضوعی و به معنای شک در جعل حکم شرعی کلی است، مانند شک در این که آیا مسواک زدن در اسلام واجب است یا مستحب (شبهه وجوبی) و یا حکم شرعی استعمال دخانیات حرمت است یا اباحه (شبهه تحریمی) ؛ به خلاف شبهه موضوعی که در آن نسبت به جعل حکم علم وجود دارد و در مجعول ـ تحقق موضوع ـ شک می‌باشد [۱] .
نکته اول:
در شبهه حکمی، مکلف در حکم شرعی کلی، و در شبهه موضوعی، در حکم شرعی جزئی، شک می‌کند.
نکته دوم:
بحث از اصولی که در شبهات حکمی جاری می‌شود، جزء مسائل علم اصول است، زیرا حکم کلی از آنها استنباط می‌گردد؛ به خلاف اصول جاری در شبهات موضوعی که چون نتیجه اجرای آنها، حکم جزئی است، از مسائل علم اصول خارج بوده و بحث از آنها در اصول، استطرادی است.
نکته سوم:
منشأ شک در شبهات موضوعی، امور خارجی است؛ به خلاف شبهات حکمی که منشأ شک در آنها یا فقدان نص معتبر از جانب شارع، یا اجمال نص و یا تعارض دو یا چند نصّ می‌باشد؛ بنابراین، در شبهات حکمی برای رفع شک، باید به شارع مقدس مراجعه شود، ولی در شبهات موضوعی به اهل فن و خبرگان عرف مراجعه می‌گردد [۲].
پانوشت
منابع
- شرح رسائل جلد 2 : صفحه 218
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 266
- تحریرالمعالم : صفحه 206
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 1 : صفحه 32
- تحریرالفصول جلد 5 : صفحه 495
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 276
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 266
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 243
- مبادی فقه و اصول : صفحه 211
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 289
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 85
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «شبهه حکمی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه شبهه حکمی به زیرصفحه شبهه حکمی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 3 : صفحه 333
- جلد 2 : صفحه 613
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 481
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 46، 165، 183، 193، 253، 327، 340، 345، 346، 376
- اصطلاحات الاصول : صفحه 51، 145، 147
- اصول الاستنباط : صفحه 209، 211، 217، 218، 221، 223، 224، 225، 252، 253، 254، 255، 256، 261
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 243، 266، 276، 277، 278
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه 88
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 481
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 76، 121، 125، 154، 200، 493
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 89، 91، 111
- الرسائل : صفحه 83
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 85
- الفوائد الحائریة : صفحه 58، 59
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 441
- المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه و 144 140 و 144
- المحکم فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 109
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 103
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 11، 443
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 180
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 1 : صفحه 32
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 612
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 37، 220، 221، 224، 350، 351، 355، 437، 624
- انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 98
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 23
- بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 317، 350
- بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 8، 161
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 42، 45، 90، 395، 401، 409
- بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 115، 127
- تحریرالفصول جلد 5 : صفحه 495
- تحریرالمعالم : صفحه 190، 206، 207
- تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 15
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 171، 214
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 133، 134
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 333، 486
- شرح اصول فقه جلد 4 : صفحه (16-17)
- شرح رسائل جلد 2 : صفحه 218
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 90، 91، 173، 251، 266، 267، 268، 269، 306، 307، 310، 351
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 310، 314، 365، 366
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 510، 621
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 371
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 328، 389، 390
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 271، 277، 278، 476
- کفایة الاصول : صفحه 384
- مبادی فقه و اصول : صفحه 211
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 289
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 290
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 169
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 162
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 271، 273، 312، 510
- مصباح الاصول جلد 3 : صفحه 47، 343
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 32
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 384، 390، 420، 495، 510، 511، 512
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 339
- منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 20
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 146
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 255