توبه محارب

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ توبه محارب

◄ توبه محارب بعد از دستگیری ( فقه )

◄ توبه محارب قبل از دستگیری ( فقه )

◄ توبه محارب مسلمان

◄ توبه محارب کافر

توضیح مفهومی

توبه محارب : اظهار پشیمانی محاربه کننده از فعل محاربه

مسئله توبه محارب از چند جهت در فقه اسلامی محل بحث قرار گرفته است:

الف: از این جهت که توبه محارب قبل از دستگیری او باشد؛ که طبق نظر فقها توبه‏ او موجب سقوط حدود چهارگانه (قتل، قطع دست و پا، صلب، تبعید ) می‏شود. فقهایی نظیر شیخ در 'مبسوط' ، ابن حمزه در 'الوسیله' ، ابن ادریس در 'سرایر' ، محقق در 'شرایع' و 'مختصر النافع' ، علامه حلّی در 'قواعد الاحکام' ، شهید در 'دروس' ، شهید ثانی در 'شرح لمعه' و 'مسالک' ، محقق اردبیلی در 'مجمع الفایده' ، صاحب جواهر و... متعرض چنین حکمی شده و بعضی نیز همچون ابن ادریس در 'سرایر' و صاحب ریاض ادعای بلاخلاف نموده‏اند، دلایلی که برای این حکم ذکر شده عبارت است از:

1 - صریح آیه 34 سوره مائده که می‏فرماید: « الا الذین تابوا من قبل ان تقدروا علیهم فاعلموا انّ اللّه غفور رحیم؛ مگر آنها که پیش از دست یافتن شما بر آنان، توبه کنند؛ پس بدانید (خدا توبه آنها را می‏پذیرد؛) خداوند آمرزنده و مهربان است. »

2 - روایت مرسل داود طائی که در آخر این روایت است که: 'ان حارثه ابن زید خرج محاربا ثم تاب فقبل امیر المؤمنین (ع) توبته' ؛

3 - توبه قبل از دستگیری محارب، بر خلاف توبه بعد از دستگیری است زیرا در قسم دوم، محارب متهم است که به قصد دفع عقوبت، توبه نموده است ولی در قسم اوّل از چنین اتهامی مبرا است .

ب - توبه محارب بعد از دستگیری اوست. به اعتقاد فقها چنین توبه‏ای موجب سقوط حد بر محارب نمی‏شود و بعضی نیز در این باره ادعای بلا خلاف نموده‏اند ؛ دلیل این حکم دو چیز است:

1 - مفهوم آیه 34 سوره مائده که می‏فرماید: « الا الذین تابوا من قبل ان تقدروا علیهم فاعلموا ان اللّه غفور رحیم؛ مگر آنها که پیش از دست یافتن شما بر آنان، توبه کنند؛ پس بدانید (خدا توبه آنها را می‏پذیرد؛) خداوند آمرزنده و مهربان است ». در

این آیه شرط سقوط حد، توبه قبل از دستگیری است لذا هر جا چنین شرطی نباشد، حدّ الهی نیز ساقط نمی‏شود؛

2 - استصحاب لزوم حد ؛

3 - اگر محارب، بعد از دستگیری، توبه نماید، متهم است به این که به خاطر دفع عقوبت توبه کرده است ( یعنی توبه او، توبه حقیقی نیست)

ج: از این جهت که آیا توبه محارب، حق الناس را نیز همچون حق الله ساقط می‏کند؟

طرح این مسئله تنها در صورتی است که توبه‏ محارب قبل از دستگیری باشد نه بعد از دستگیری، زیرا توبه محارب بعد از دسگیری، هیچ گونه عقوبتی را از او ساقط نمی‏کند.

درباره این مسئله، بعضی از فقها بین حق اللّه و حق الناس تفصیل قائل شده و توبه محارب قبل از دستگیری را تنها موجب سقوط حق اللّه می‏دانند نه حق الناس؛ دلیل مطلب این است که حق آدمی تنها با اسقاط مستحق (کسی که حق اسقاط دارد) ساقط می‏شود نه کس دیگر ، و لذا توبه در چنین اسقاطی نقش ندارد. لیکن شیخ طوسی و ابن ادریس ، فرعی را مطرح کرده‏اند مبنی بر این که آیا توبه محارب، آن قبیل حق اللهی که مربوط به محاربه نیست را هم ساقط می‏کند یا نه؟ و در این باره دو قول را مطرح کرده‏اند، یک قول که قائلند توبه محارب، این گونه حقوق را هم ساقط می‏کند، و قول دیگری که معتقدند، این حقوق، همچون قصاص و حدّ قذف، به مجرد توبه ساقط نمی‏شود. آنگاه شیخ طوسی قول اول را مقتضای مذهب شیعه دانسته و ابن ادریس هم آن را به شیعه اسناد داده است.

منابع

1. المبسوط فی فقه الامامیة جلد 8 : صفحه 53
2. ریاض المسائل جلد 10 : صفحه 212
3. فقه الامام جعفرالصادق جلد 6 : صفحه 304
4. جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7 : صفحه 168
5. تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 493
6. جلد 10 : صفحه 308
7. فقه السنة جلد 2 : صفحه 430
8. وسائل الشیعه : صفحه 18باب1
9. سلسلة الینابیع الفقهیة : صفحه 164
10. کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : صفحه 510
11. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 181
12. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 432
13. سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 371
14. الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 61
15. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 300
16. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 14
17. مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : صفحه 298
18. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 581
19. مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 126
20. مجمع الفائدة و البرهان جلد 105 جزء 41 : صفحه 581
21. تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 493

اصطلاح‌نامه

اعم

توبه ( فقه )

اخص

به لحاظ زمان:

توبه محارب بعد از دستگیری ( فقه )، توبه محارب قبل از دستگیری ( فقه )

به لحاظ کفرواسلام:

توبه محارب کافر، توبه محارب مسلمان

وابسته

محارب ( فقه )، مسقطات حد محاربه

منابع

• جلد 10 : صفحه 308
• الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 61
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 300
• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 8 : صفحه 53
• المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 10 : صفحه 308
• تبصرة المتعلمین : صفحه 261
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 493
• تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله : صفحه 521
• جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 7 : صفحه 168
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 581
• ریاض المسائل جلد 10 : صفحه 212
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 371، 432
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 40-1 : صفحه 57، 207
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 9 : صفحه 164
• سلسلة الینابیع الفقهیة : صفحه 164
• شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 181
• فقه الامام جعفرالصادق جلد 6 : صفحه 304
• فقه السنة جلد 2 : صفحه 430
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3 : صفحه 510
• کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة جلد 5 : صفحه 409، 414
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 105 : صفحه 41
• مجمع الفائدة و البرهان جلد 13 : صفحه 298
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 15 : صفحه 14
• مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 126
• وسائل الشیعه : صفحه 18