شک در مکلّفٌ به

توضیح مفهومی

شک در مکلّفٌ به : تردید در متعلق حکم شرعی

شک در مکلف‌به، مقابل شک در تکلیف، و در جایی است که حکم شرعی معلوم بوده ولی در متعلق آن شک وجود دارد. این نوع شک اقسامی دارد که در این جا به دو قسم آن اشاره می‌شود:

1. شک در صدور متعلق تکلیف از مکلف، بعد از احراز اصل جعل حکم شرعی و انشای آن به دست شارع و بعد از احراز تحقق موضوع آن در خارج، مانند آن که مکلف بداند حکم وجوب برای نماز ظهر جعل و انشا شده است و داخل شدن وقت نماز ظهر و فعلیت آن وجوب بر او نیز معلوم باشد، ولی شک کند که نماز ظهرش را خوانده ـ تا امتثال کرده باشد ـ یا نخوانده است؛

2. شک در متعلق تکلیف بعد از علم به اصل تکلیف، مانند آن که مکلف بداند وجوبی متوجه او است ـ علم به انشای وجوب و فعلیت آن دارد ـ اما نداند که این وجوب به نماز ظهر تعلق گرفته است یا به نماز جمعه، که در این صورت اگر هر یک را انجام دهد و دیگری را ترک کند در امتثال امر شک می‌نماید.

شک در تکلیف، به نظر مشهور اصولیون، مجرای برائت عقلی و شرعی، و شک در مکلف‌به مجرای احتیاط و اصالة الاشتغال است.

نکته:

در شک در مکلف‌به، نظریات دیگری نیز وجود دارد، مانند این که برخی از اصولیون، شک در مکلف‌به را در جایی می‌دانند که مکلف، به جنس تکلیف یا نوع آن علم، ولی در متعلق آن تردید داشته باشد و علاوه بر این، احتیاط نیز ممکن باشد.

منابع

1. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 313
2. تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 247
3. تحریرالمعالم : صفحه 194
4. فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 7
5. فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 4
6. منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 45
7. بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 139
8. المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13
9. تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 179
10. شرح رسائل جلد 2 : صفحه 221
11. شرح رسائل جلد 1 : صفحه 108
12. مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 148
13. اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 237
14. اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 316
15. تحریرالفصول جلد 5 : صفحه (618-620)
16. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

شک ( اصول فقه )

وابسته

اصل احتیاط ( اصول فقه )، شک در تکلیف، شک در محصل

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه شک در مکلّفٌ به به زیرصفحه شک در مکلّفٌ به/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 3 : صفحه 463
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 237، 239، 300، 316
• اصول الاستنباط : صفحه 233، 234، 239
• الفوائد الحائریة : صفحه 52، 54، 57، 59، 61، 78، 82
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13، 468، 470
• المعجم الاصولی : صفحه 677
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 139
• تحریرالفصول جلد 5 : صفحه (618-620)
• تحریرالمعالم : صفحه 194
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 179، 247
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 392
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 340
• شرح رسائل جلد 1 : صفحه 108
• شرح رسائل جلد 2 : صفحه 221
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 251، 285، 286، 288، 330
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 313، 403
• فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 403
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 4، 6، 7، 8، 9، 123، 125، 126
• مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 302
• مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 148
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 344
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 404
• منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 45، 46
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 297، 396