شک در تکلیف

توضیح مفهومی

شک در تکلیف : تردید در توجه تکلیف به عهده مکلَّف

شک در تکلیف، مقابل شک در مکلف‌به، و به معنای شک در حکم شرعی و تکلیف است. شک در حکم شرعی به دو صورت است:

1. شک در اصل جعل حکم شرعی و انشای آن؛ یعنی اصل تکلیف برای مکلف نامعلوم است، مانند: شک درحرمت استعمال دخانیات (شبهه تحریمیه) یا شک در وجوب نماز هنگام خسوف (شبهه وجوبیه) ؛

2. شک در مجعول، یا شک در فعلیت حکم شرعی ـ بعد از علم به اصل جعل و انشای آن ـ مثل: شک در حکم مایعی به سبب شک در خمر بودن آن؛ به این بیان که اگر خمر باشد حکم حرمت در حق مکلف‌به مرحله فعلیت می‌رسد، وگرنه در همان مرحله انشا باقی می‌ماند.

نکته اول:

بعضی از اصولی‌ها شک در تکلیف را شامل موارد ذیل دانسته‌اند:

1. جنس تکلیف معلوم و نوع آن مشکوک باشد، مانند: دوران میان وجوب و حرمت، که اصل الزام (جنس تکلیف) معلوم، و نوع حکم (وجوب یا حرمت) مشکوک می‌باشد؛

2. نه نوع تکلیف و نه جنس تکلیف هیچ کدام معلوم نباشد، مانند: شک در این که آیا فلان عمل واجب است یا خیر، و یا فلان عمل حرام است یا نه. این گونه موارد را مجرای یکی از دو اصل تخییر و یا برائت می‌دانند.

اما برخی دیگر از اصولیون، شک در تکلیف را فقط شامل موردی می‌دانند که نه نوع تکلیف برای مکلف معلوم باشد و نه جنس آن، و جایی را که جنس تکلیف برای مکلف روشن بوده، اما نوع آن روشن نیست، به مانند شک در مکلف‌به و محل اجرای اصل تخییر می‌دانند.

نکته دوم:

شک در تکلیف، در نظر مشهور اصولیون مجرای برائت عقلی و شرعی، و شک در مکلف‌به مجرای احتیاط است .

منابع

1. دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 392
2. دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 340
3. المعجم الاصولی : صفحه 673
4. تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 179
5. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه (313-314)
6. شرح رسائل جلد 2 : صفحه 221
7. المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13
8. مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 148
9. ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (439-440)
10. المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 21
11. فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 6
12. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «شک در تکلیف» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

شک در اصل تکلیف، شک در ثبوت تکلیف، شک در حقیقت تکلیف

اعم

شک ( اصول فقه )

وابسته

اصل برائت ( اصول فقه )، شک در مکلّفٌ به

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه شک در تکلیف به زیرصفحه شک در تکلیف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 3 : صفحه 463
• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 100
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 46، 189، 214، 223، 237
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 153، 157، 158، 159، 161، 407، 425
• الفوائد الحائریة : صفحه 52، 54، 56، 58، 62، 66، 67
• القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 57
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13، 330، 331، 332، 334، 468
• المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 21، 90
• المعجم الاصولی : صفحه 673
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 20
• انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 12، 14، 324
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (439-440)
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 120
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 136، 179
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 132، 370، 373، 374، 375، 377، 382، 392، 393
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 340، 349
• شرح رسائل جلد 2 : صفحه 221
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 251، 254، 276، 285
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه (313-314)، 314، 315، 316، 317، 320، 328، 332، 333، 339، 353، 365، 368، 377، 387، 389، 391، 395، 401، 402
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 330
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 6
• مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 148
• مصادرالاستنباط بین الاصولیین و الاخباریین : صفحه 254
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 252، 253
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 371، 372
• منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 16، 138، 252، 253
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 201